روزنامه‌های روسيه: از خزر بوی گاز و جنگ می‌آيد، دويچه وله

روسيه با احداث خط لوله‌ی گاز خزر مخالف است. اتحاديه اروپا متقابلا روسيه را به محدود کردن بازار گاز اروپا تهديد می‌کند. جنگ لفظی روسيه و اتحاديه اروپا بر سر انتقال نفت و گاز دريای خزر به کجا خواهد کشيد؟

ديمتری مدودف، رئيس جمهور روسيه گفته است: «خط لوله‌ی خزر را می‌توان فقط با توافق ۵ کشور ساحلی کشيد. اگر چنين توافقی حاصل نشود، روسيه به شدت با آن مخالفت خواهد کرد». پيش از نيز مقام‌های ديگر روسی از جمله والری‌يازاف، معاون دومای روسيه و رئيس "انجمن گاز" اين کشور احداث خط لوله خزر را غيرممکن دانسته بود.

سرگی پراوسوداف و آلکسی گريوچ، تحليل گران روزنامه‌های "نزاويسيمايا گازيتا" و "ماسکوسکايا نووستی" ضمن انتقاد از اقدام يک‌جانبه ترکمنستان برای احداث خط لوله‌ی خزر، می‌نويسند:«از دريای خزر بوی گاز و جنگ می‌آيد.» آلکسی گريواچ در مقاله‌ی خود حتی تاکيد می‌کند که روسيه حاضر است بر سرمسئله‌ی خزر با اروپا وارد جنگ شود.

هشدار اتحاديه اروپا

"تهديدات روسيه" باعث انتقاد شديد مقام‌های اتحاديه اروپا شده است. گونتراوتينگر، کميسر انرژی اتحاديه اروپا ضمن هشدار به روسيه صريحا اظهارداشته که اگر روسيه با احداث خط لوله خزرمخالفت کند، اتحاديه اروپا نيز به روسيه اجازه نخواهد داد خط لوله‌ی "جنوب" را بسازد. اوتينگر همچنين گفته که اتحاديه اروپا با تشديد مقررات و قوانين داخلی خود، عرصه را در بازار گاز خود برای روسيه تنگ‌ خواهد کرد.

مفسران روسی اين سخنان اوتينگر را اولتيماتوم اتحاديه اروپا به روسيه تلقی کرده‌اند.

کارشناس: روسيه، سد انتقال گاز خزر

دکتر بهروز عبدالوند، هماهنگ کننده‌ی "مرکز تحقيقات مربوط به حوزه‌ی دريای خزر در برلين" به دويچه وله می‌گويد: «روسيه تابحال توانسته مانع احداث خط لوله‌ی خزر شود و اين مسئله به دليل اقدامات و يا مانورهای نظامی اين کشور در خزر نبوده است. معادلات منطقه‌ای به گونه‌ای است که کشورهای ترکمنستان و آذربايجان منافع روسيه را درنظر می‌گيرند».

اين کارشناس تاکيد می‌کند که روسيه به خاطر حفظ انحصار صدور گاز ترکمنستان به اروپا، به ترکمنستان و آذربايجان فشار می‌آورد. اما نيازی به اعمال قدرت نظامی در خزر ندارد و فقط با ابزار سياسی سياست‌هايش را پيش می‌برد.

خط لوله روسيه در بالتيک

روسيه بر خلاف اعتراض کشورهای لهستان و اوکرايين در دريای بالتيک خط لوله‌گاز احداث کرده است. آلوده شدن زيست محيطی دريای بالتيک، يکی از دلايل مخالفت کشورهای ساحلی اين دريای بود. اما دليل واقعی مخالفت روسيه با احداث خط لوله‌ی خزر چيست؟ خط لوله ۲۰۰ کيلومتری خزر قرار بايد گاز ترکمنستان را به آذربايجان برساند.

دکتر هومن پيمانی کارشناس آسيای ميانه و قفقاز، انگيزه سياسی را دليل اصلی مخالفت روسيه با خط لوله‌ی خزر می‌داند. وی می‌گويد: «يکی از بحث‌هايی که روسيه مطرح می‌کند اين است که احداث خط لوله‌ی خزر به آلودگی محيط زيست منجر می‌شود. اما روسيه از طريق احداث "خط لوله شمال" و صدور گاز خود از طريق دريای بالتيک ادعای خود را نفی می‌کند».

پيمانی خاطرنشان می‌کند:«ترديدی نيست که احداث اين خط لوله به آلودگی خزر کمک خواهد کرد و همه‌ی کشورهای حوزه دريای خزر بايد به آن اعتراض کنند. اما کشورهای منطقه نيز به دليل وابستگی به خط لوله روسيه، مصمم هستند راه‌های ديگری برای فروش گاز خود پيدا کنند و وابستگی به روسيه را کاهش دهند.

کمک اتحاديه اروپا به خط لوله خزر

شورای اتحاديه اروپا در ۲۱ شهريور ۱۳۹۰ تصميم گرفت با کشورهای آذربايجان و ترکمنستان برای احداث خط لوله‌ی گاز در دريای خزر وارد مذاکره شود. اين تصميم اتحاديه اروپا بلافاصله مخالفت مقام‌های روسيه را برانگيخت.

گونتر اوتينگر، کميسر انرژی کميسيون اروپا صريحا از روسيه درخواست کرد به ترکمنستان و آذربايجان برای عدم شرکت در پروژه انتقال گاز خزر به اروپا فشار نياورد و «چوب لای چرخ خط لوله‌ی خزر و خط لوله‌ی ناباکو نگذارد».

گرچه جنگ لفظی سياستمداران روسيه و اتحاديه اروپا ادامه دارد، اما سران شرکت‌های انرژی فعال در حوزه‌ی دريای خزر در اين جدال‌ها شرکت نمی‌کنند. از جمله شرکت "ار. و.ا" آلمان که در بلوک ۲۳ دريای خزر واقع در سواحل ترکمنستان فعاليت می‌کند، سکوت را ترجيح داده است. گازپروم و شرکت‌های ديگر روسی فعال در حوزه خزر نيز از تحليل صريح سخنان سياستمداران روسی خودداری می‌ورزند.

کريستيان دولزال نماينده‌ی رسمی پروژه خط لوله نابوکو در تماس با دويچه وله خاطرنشان می‌کند که به عنوان نماينده يک پروژه اقتصادی قصد نداد درباره مسائل و مشکلات سياسی بحث کند. اما وی تاکيد می‌کند که اتحاديه اروپا مصمم است خط لوله خزر کشيده شود. وی همچنين می‌گويد، "او ام وی"، اتريش، "ار. و. ا" آلمان و بوتاش ترکيه از جمله اعضای کنسرسيوم نابوکوهستند که سال‌ها در آذربايجان و ترکمنستان نمايندگی دارند و فعاليت می‌کنند.

سرانجام يک جنگ لفظی

به‌رغم اميدواری نماينده رسمی نابوکو، ناظران سياسی تهديد‌های مقام‌های روسيه و فشار اين کشور بر کشورهای کوچک حوزه‌ی دريای خزر را جدی تلقی می‌کنند. در پی فشارهای روسيه، وزارت امورخارجه‌ی ترکمنستان با صدور بيانيه‌ای به شدت از مواضع روسيه انتقاد کرد.

‌مفسر مسکوسکايا نوستی می‌نويسد:«روسيه برای مخالفت با اجرای طرح احداث خط لوله خزر فعلا راهی جز اعمال زور به همسايگان کوچک و همکاری با ايران در دريای خزر ندارد. از سوی ديگر، همزمان با تشديد جنگ لفظی ميان روسيه و اتحاديه اروپا، ترکمنستان نيز در ظرف ماه‌های گذشته نيروی دريايی خود را تقويت کرده است. آمريکا و ناتو به جمهوری آذربايجان و ترکمنستان در تقويت نيروی دريايی کمک می‌کنند.

روسيه در مخالفت با احداث خط لوله‌ی خزر فعلا به مانور نظامی و تبليغات دراين‌باره بسنده کرده است. اما بزودی قرار است اتحاديه‌ی اروپا پيرامون احداث خط لوله ترانس خزر با ترکمنستان وارد مذاکره شود. آيا تهديدهای روسيه پس از اين مذاکره نيز فقط در چارچوب "مانور دريايی" و "تبليغات رسانه‌ای" باقی خواهد ماند؟

طاهر شيرمحمدی
تحريريه: جواد طالعی