خوشنویسی؛ یک هنر‌فراموش‌شده، خبرآنلاین

سخنرانی آیدین آغداشلو در نشست نقد و بررسی کتاب «زمینی و آسمانی».

نشست تخصصی نقد و بررسی کتاب «زمینی و آسمانی» با حضور آیدین آغداشلو، علیرضا هاشمی‌نژاد و جمعی از علاقه‌مندان به هنرهای تجسمی چهارشنبه گذشته در آمفی‌تئاتر فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.

کتاب «زمینی و آسمانی» حاصل گفت‌و‌گویی بلند بین آغداشلو و علیرضا هاشمی‌نژاد درباره تاریخ خوشنویسی ایران است که در سال 85 توسط انتشارات فرزان روز و با همکاری فرهنگستان هنر به چاپ رسید. در ابتدای این نشست علیرضا هاشمی‌نژاد هدف از تألیف این کتاب را کمبود منابع تخصصی در زمینه هنر خوشنویسی عنوان کرد و گفت: امروزه متأسفانه هنر خوشنویسی مغفول مانده و کسی به آن اعتنایی نمی‌کند. ما در زمینه خوشنویسی با کمبود منابع تخصصی و علمی مواجه هستیم و تقریباً سال‌ها کسی را نداشتیم که درباره خوشنویسی پژوهش و تحقیق کند.

او درباره چگونگی نگارش این مجموعه پژوهشی، توضیح داد: هر طرح پژوهشی با یک پرسش آغاز می‌شود و ماجرای این کتاب هم در ذهن من بعد از سال‌ها تجربه عملی و تحقیقی درباره خوشنویسی آغاز شد. چه بسا که بسیاری از سؤال‌های من در این زمینه بی‌پاسخ مانده بود و البته برخی از آنها نیز در طول فعالیت‌هایم به جواب رسید، اما ماجرای خوشنویسی را به عنوان یک هنر فاخر، فاقد پژوهش‌های اساسی می‌دیدم و معتقدم ما همچنان در ابتدای راه هستیم.

هاشمی‌نژاد سپس به چگونگی آشنایی خود با مجموعه مقالات پژوهشی آیدین آغداشلو درباره هنر اشاره کرد: از سال‌ها پیش با مقالات آغداشلو درباره خوشنویسی آشنا شدم که به نوعی این مقالات از ابتدایی‌ترین مقالات تخصصی درباره خوشنویسی طی سی‌سال اخیر محسوب می‌شود و بعد از آن نیز طی دیدار با ایشان از تجربیات‌شان در حوزه خوشنویسی بهره گرفتم.

در ادامه برنامه آغداشلو با بیان این که حضور در این جلسه بیشتر یک بهانه است برای اینکه کنار هم باشیم و یادمان باشد چیزی به نام فرهنگ هنوز وجود دارد گفت: برای من شرکت در این نشست از این جهت حائز اهمیت است که درباره هنر خوشنویسی است، هنری که متأسفانه امروز در حال فراموشی است و اساساً بعضی نسبت به اینکه آیا خوشنویسی هنر است یا نه بحث می‌کنند.

او درباره حضورش در این جلسه گفت: «وقتی قرار شد به این نشست نقد و بررسی بیایم فکر می‌کردم که هیچ‌کس این کتاب را نخوانده و الان هم مطمئن هستیم که کم‌تر کسی از شما این کتاب را مطالعه کرده است. اما این نکته مهم نیست، زیرا این دیدار اهمیت دارد و بهانه‌ای برای پرداختن به این موضوع است.» اما سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا خوشنویسی هنر است؟ آغداشلو در این‌باره می‌گوید: در گذشته خوشنویسی متن هنر ایران و اسلام بود و هنر مقدسی برای ما به حساب می‌آمد. خوشنویسان به یمن نوشتن قرآن، به خود افتخار می‌کردند.

در واقع خوشنویس در گذشته ناشر فرهنگ بود و خوشنویس با مباهات زیر تابلوی خوشنویسی نام خود را می‌نوشت در حالی که نقاشان چنین جرأت و جسارتی را نداشتند، چون اساساً خوشنویسی نه تنها هنر بود بلکه هنر مقدس و عرفانی ایرانیان به شمار می‌آمد ولی این جایگاه به تدریج و با صنعتی شدن کشور و ورود صنعت چاپ ارزش و جایگاه خود را از دست داد به طوری که امروز بعضی‌ها خوشنویسی را دیگر هنر نمی‌دانند.

آغداشلو در پایان با انتقاد از سطحی‌نگری و ابتذال در هنر معاصر، گفت: متأسفانه امروز به اسم پست‌مدرن و آوانگارد به هر کار سخیف و کم‌ارزشی می‌گویند هنر، و روز به روز دایره کسانی که به هنر و چارچوب زیباشناسی آن پایبندند تنگ‌تر می‌شود.