آيدين آغداشلو: ماندگاری آثار شعاری بر مخاطب در درازمدت کم است، ايلنا

به‌اعتقاد آغداشلو؛ جنگ بر هنر ما تأثير مستقيم و غيرمستقيم داشته اما محققان بايد ميزان و شکل اين تاثيرپذيری را مشخص کنند. از نگاه او؛ هنرمندانه شعاردادن محکوم نيست. اگر بخواهيم اثری را به شعاری بودن محکوم کنيم، شتابزده عمل کرده‌‌ايم.

ايلنا: اين‌بار با آيدين آغداشلو از هنر شعاری و جنگ سخن گفتيم. عقايد وی در اين گفتگو نشان از علاقه‌ی او به نسبی دانستن هنر دارد. او از يکسو معايب هنر شعاری را برمی‌شمرد و از کوتاه‌مدت بودن اثرگذاری آن سخن می‌گويد و ازسويی ديگر به تاثيرگذاری هرچند کوتاه آن و قدرتی که در جذب مخاطب دارد، صادقه اشاره می‌کند. از نگاه او موضوع جنگ در آثار نقاشان ايرانی با تاثيرپذيری از واقعيت جن و تمايل به شعارگرايی نقاش در دو بعد هنر واقعی جنگ و هنر شعاری و تبليغاتی خود را بروز داده است.

آغداشلو از نبود هيچ تحقيق مدونی در حوزه‌ی نقاشی جنگ گله داشته و می‌گويد: در عرصه‌ی هنر جنگ؛ نمونه‌های درخشان فراوانی وجود ندارد.
آيدين آغداشلو، نقاش پيشکسوت و استاد دانشگاه به خبرنگار ايلنا گفت: دفاع مقدس به‌عنوان حادثه‌ای بزرگ، عميق و با اهميت قطعا" بر هنر و نقاشی ما تأثير زيادی گذاشته است.
وی خواستار تحقيق درمورد تأثيرات مستقيم و غيرمستقيم جنگ بر هنر ايران معاصر شد و افزود: جنگ بر هنر ما تأثير مستقيم و غيرمستقيم گذاشت و بايد کسانی که کارشان تحقيق است؛ اين تأثيرات را بررسی کنند تا ميزان و شکل آن معلوم شود.
وی ادامه داد: کتاب‌های تصويری و تحقيقی زيادی تا به امروز درمورد جنگ منتشر شده است ولی متاسفانه تاکنون هيچ تحقيقی مدونی درمورد تأثير جنگ بر هنر نقاشی ايران چاپ نشده است.
آغداشلو در تعريف تأثير مستقيم و غيرمستقيم دفاع مقدس بر هنر نقاشی در گفتگو با ايلنا توضيح داد: تأثير مستقيم شامل نقاشی‌های کاملا جنگی و با مضامين دفاع مقدس است که در آنها جنگ کاملا مشهود به تصوير کشيده شده است ولی دفاع مقدس تأثيرات غيرمستقيمی نيز در نقاشی ايران داشته که بايد توجه بيشتری روی تمام نقاشی‌ها آن دوره شود تا آنها نيز معلوم شوند.
وی، گرافيک را يکی از موفق‌ترين حوزه‌های هنرهای تجسمی در نشان دادن جنگ دانست و بيان کرد: تأثيرپذيری جنگ در گرافيک به ميزان بسيار گسترده‌تری منعکس شده و می‌توان اين تأثيرپذيری را در پوسترها و کارهای گرافيکی که به طور مداوم و در حجم قابل توجهی به دفاع مقدس پرداخته‌اند، ديد.
وی گفت: هر پرداخت هنری به دفاع مقدس را بايد در طيف‌های مختلف از لحاظ کارهای قوی و ضعيف سنجيد. کارهای قوی از لحاظ ارزش‌های هنری و بصری را از طيف ضعيف‌تر جدا کرد.
اين استاد دانشگاه پرداخت هنرمندان حوزه‌ی انديشه و هنر اسلامی به موضوع جنگ را بيشتر از ساير هنرمندان ذکر کرد و افزود: بيشتر هنرمندان حوزه مذکور با برپايی نمايشگاه‌های مختلف، کارها و آثار زيادی را در راه نشان دادن ارزش‌های دفاع مقدس و انديشه‌های آن خلق کرده‌اند ولی اين به اين معنا نيست که ساير هنرمندان کاری در اين حوزه نکرده‌اند.
وی اظهار کرد: هنرمندان ساير حوزه‌های فکری نيز به جنگ به عنوان يک مسئله بسيار مهم و غيرقابل گريز که در زندگی و مسايل عاطفی ملت ما تاثير زيادی گذاشته است، پرداخته‌اند.
آغداشلو ادامه داد: در کار بسياری از هنرمندانی که در حوزه‌ی هنر اسلامی کار نمی‌کنند نيز می‌توان رگ و ريشه‌های هنر جنگ را ديد. آنها بدون آنکه به طور مستقيم به دفاع مقدس در نقاشی پرداخته باشند، آن را به تصوير کشيده‌اند.
وی به يکی از آثار خود در اين حوزه اشاره کرد و گفت: من اثری دارم که در آن يک مينياتور به‌عنوان نماد ايران، سوخته و در فضايی پر از دود و با پس‌زمينه‌ای از ستون‌های آتش به تصوير کشيده شده که نشان دهنده‌ی جنگ و تجاوز دشمنان به ايران است. در اين اثر شايد من به طور مستقيم به جنگ اشاره نکرده باشم ولی منظورم دوران پرالتهاب دفاع مقدس است.
وی اذعان داشت: هرکس براساس جهان ذهنی و معنوی خود با موضوعی با اين اهميت مواجه می‌شود و اين موضوع بايد بدون اينکه جانبداری خاصی صورت گيرد، تقسيم بندی شود.
اين نقاش پيشکسوت، پرداخت به دفاع مقدس را مختص عده‌ی محدودی ندانست و بيان کرد: انعکاس جنگ و اعتراض؛ محدود به کار چند هنرمند خاص نيست. درعين حال که در کار آنها شايد بيشتر اين پرداخت نمايان باشد ولی در آثار ديگران نيز اين موضوع قابل رديابی است. شايد موضوع يک اثر با دفاع مقدس در رابطه نباشد ولی تمامی آن تأثير و تمامی آن واقعه شايد در اثر به صورت پنهان و لايه‌ای وجود داشته باشد.
وی، وجود آثار شعاری را درباره اين موضوع امری عادی توصيف کرد و گفت: آثار شعاری هم برای دفاع مقدس قطعا خلق شده‌اند.اين امر از جنبه‌های گوناگون و متنوع تأثيرپذيری و انعکاس جنگ در هنر است و مختص ايران نيز نيست بلکه هنرمندان بزرگی در تمام دنيا نيز در مقوله‌ی جنگ شعاری کار کرده‌اند.
وی اظهار کرد: اگر اثری هنرمندانه، عميق، لايه لايه و ماندگار باشد، به خودی خود شعار دادن را نيز بی‌اشکال می‌کند در اين رابطه می‌توان به تابلوی "گورنيکای" پابلو پيکاسو نيز اشاره کرد که در رابطه با جنگ است و علاوه بر شعار دادن با رعايت همه عناصر؛ يک اثر هنری طراز اول ماندگار شده است.
آغداشلو همچنين بيان کرد: يک موقع می‌توان خيلی هنرمندانه شعار هم داد که اين بستگی به هنرمند دارد ولی اگر بخواهيم اثری را با ذکر اينکه شعاری است؛ محکوم کنيم، شتابزده از روی موضوع گذاشتن است.
وی، ماندگاری آثار هنری را به اينکه آن را چه کسی خلق کرده مرتبط دانست و افزود: طبيعی است که اثری که بر مبنای احساسات فوری، در لحظه و با شدت و طغيان شکل می‌گيرد خيلی ماندگاری ندارد ولی اگر همين اثر هنرمندانه به مخاطب ارايه شود؛ قابل تأمل خواهد شد.
وی به دور شدن مخاطب عام از شعار در هنر اشاره کرد و گفت: آثار شعاری در لحظه‌ی آغاز برانگيزاننده است زيرا معمولا در آنها از يک سری سمبل‌هايی که هم مورد علاقه مردم هستند و هم خاطره‌انگيزند؛ استفاده می‌شود ولی ماندگاری و تأثير اين آثار بر مخاطب در درازمدت کم است.
وی در يک جمع‌بندی کلی وضعيت پرداخت هنر به مقوله دفاع مقدس را خوشحال کننده ندانست و افزود: متأسفانه نمونه‌های درخشان در اين حوزه زياد نيستند. آن تعهدی که هنرمندان نسبت به جنگ، مردم و ملت داشته‌اند هرچند تعهدی شريف است ولی چگونگی ادای اين تعهد جای بحث و تحقيق دارد.
آغداشلو در پايان گفت: بايد از عکاسی عکاسان دفاع مقدس به‌عنوان يکی از زيرشاخه‌های هنرهای تجسمی قدردانی کرد زيرا آنقدر کارهای آنها هنرمندانه، تأثيرگذار و برانگيزاننده است که فصلی به نام عکاسی جنگ ايرانی در عکاسی دنيا باز شده است.