آيا مولوی، سعدی، حافظ، خيام و نظامی هم نياز به مميزی دارند؟ جدول اظهار نظر ۲۰ اهل قلم، خبرآنلاين

فرهنگ > ادبيات - هر بحثی موافقان و مخالفان خود را دارد، اما وقتی پای مميزی آثار کلاسيک ادبيات فارسی به ميان می​آيد ماجرا شکل ديگری می​يابد.

زينب کاظم‌خواه: منظومه «خسرو و شيرين» برای تجديد چاپ از سوی يک ناشر به اداره کتاب رفته بود، اما اين منظومه پس از نه قرن که از خلق آن می‌گذرد با اصلاحاتی مواجه و گفته شده که بخش‌هايی از اين کتاب بايد حذف شود.

ناشر کتاب هم موضوع را رسانه‌ای​ کرد و به بخش​هايی از اين مميزی و پيشنهاد​های اصلاحی هم اشاره کرد. الهياری مدير اداره کتاب وزارت ارشاد اما در پاسخ با يکی از روزنامه​های صبح گفت و گوی کوتاهی کرد و گفت که اين کتاب قرار بوده برای گروه سنی کودک و نوجوان منتشر شود و طبيعتا ما نيازی نمی​بينيم که در کتاب از آغوش گرفتن و می صحبت شود.

با اين حال کتاب ياد شده پيش از اين ۷ بار چاپ شده و از ارشاد برای همين رده سنی مجوز گرفته بود. دست برقضا اما اين کتاب در چاپ هشتم به گفته ناشر قرار بوده برای مخاطب گروه سنی بزرگسال منتشر شود.

حالا اين نگرانی وجود دارد که اگر اين رويه ادامه يابد، بسياری از متون کلاسيک ما از جمله آثار سعدی، حافظ، خيام، مولوی و ديگر بزرگان ادبيات ايران با مميزی مواجه خواهند شد، متونی که از دل تاريخ گذر کرده‌اند و به امروز رسيده‌اند، حالا با معيارهای امروزی ارشاد همخوانی ندارند.

اگر در هر بار مميزی بخشی از متن حذف شود، آن‌چه می‌ماند اثری نيست که از دل تاريخ جان سالم به در برده است. از سوی ديگر اين متون که از بين نسل‌های پيشين گذشته و به امروز رسيده چه اثرات مخربی می‌توانند داشته باشد؟ حتی اگر اثر سوئی هم داشته باشد، چرا تا به حال و پس از گذشت اين همه سال تاثير مخرب​شان مشخص نشده​است. آيا اصولا مميزی متون کلاسيک کار درستی هست يا نه؟ نظرات تعدادی از اهالی قلم را در اين باره جويا شديم. بسياری ترجيح دادند در اين باره سکوت کنند و کسانی که حرف زدند با اين اقدام کلا مخالف بودند.

نظر ۲۰ شاعر، نويسنده و مترجم در مورد مميزی آثار کلاسيک

محمدعلی اسلامی ندوشن: مخالف - مميزی آثار کلاسيک و ترجمه‌ها درست نيست؛ زيرا آثاری است که ديگران ايجاد کرده‌اند و ما حق نداريم در آن‌ها دست ببريم. اگر مميزی در ممکلت ما وجود دارد بايد حدود کار مميزی مشخص باشد، راجع جزييات نظری نيست. اما دست بردن در متون کلاسيک صلاحيت می‌خواهد.

جلال‌الدين کزازی: مخالف - از ديد من کاری است شگفت و نو آيين و بی‌پيشينه که شاهکارهای ادب مردمی را بر پايه ديدگاه‌ها يا پسندهايی که کسانی دارند يا در زمانه‌ای روايی يافته است بکاهند و بخش‌هايی از آن بسترند. شاهکارهايی که مانند بناهای باستانی پايه‌های استوار چيستی و چگونگی فرهنگی و تاريخی مردمان را می‌ريزند.

محمدجعفر ياحقی: مخالف - متون کلاسيک زمانش گذشته بارها چاپ شده و تاثيرش را گذاشته است و به نظر نمی‌رسد که مشکلی در جامعه داشته باشد. مسوولان ارشاد می‌توانند متونی را که تازه نوشته شده مميزی کنند، اما مميزی متن کلاسيک اصلا کار درستی نيست.

حسن انوشه: مخالف ـ اگر اين طور باشد بايد بسياری از کتاب‌های گذشته مثل قابوسنامه، بوستان سعدی مميزی شوند. چرا که همه متون کلاسيک ما چيزهايی دارند که قابل مميزی و سانسور است. اخيرا ديدم کتابی به نام «نورزونامه» که سه نفر تصحيح کرده بودند، سال گذشته با تصحح مجتبی مينوی تجديد چاپ شد اما امسال فرد ديگری خواست آن را چاپ کند،اما به او گفتند که يک فصل را حذف کند. مگر می​شود کتاب هزار ساله که يادگار فرهنگ ماست، حذف کرد و يا اصلا می‌شود واقعيات فرهنگی را اصلاح کرد؟

سيد علی صالحی: مخالف ـ مميزی شايسته نيست. چه آثار کهن و چه پديد آمده امروزی، چه خسرو و شيرين، چه يک واژه در عصر ما.

فاطمه راکعی: مخالف ـ يکی از عجيب‌ترين کارهايی است که به خود اجازه می‌دهند انجام دهند، بازی با متون کلاسيک ماست. متونی که بيش از آن‌که معانی صوری آن‌ها مورد بحث باشد معانی عرفانی آن‌‌ها در طول سال‌ها مورد نظر بوده است. زيبايی‌های ادبی و بيانی اين متون انکار نشدنی است و جزو شاهکارهای ادبی ما هستند. ضمن‌ اين‌که بيش از هر چيز دنيا ما را با شعرمان می‌شناسد و شعرمان جزو گنجينه‌های ادبی دنيا است. واژه‌های اخلاق وحجب و حيا در دوران کلاسيک ما مطرح بوده و جز واژگان محدود که امروز حساسيت برانگيز باشد چيز حساسيت‌ برانگيز ديگری ندارد. ما بايد نگران کل اخلاق باشيم، حالا که عده‌ای روی متون کلاسيک ما زوم می‌کنند، غير از اظهار تاسف بر ادبيات‌مان که دست‌های چنين آدم‌هايی که منافع ما را تشخيص نمی‌دهند باز گذاشته‌اند حرف ديگری ندارم.

مهدی غبرايی: مخالف ـ وقتی اوضاع به اين قرار است، تنها می‌توانم بگويم متاسفم!

پرويز بيگی‌حبيب‌آبادی: مخالف ـ بعضی از آثار را داريم که جزو افتخارات ما و قلل رفيع ما در گذشته هستند و طبيعی است که آن آثار بايد به همان شکل باقی بمانند؛ آثار عطار، مولوی، نظامی، خيام، حافظ ،سعدی، جامی و فردوسی قلل رفيع شعر ما هستند و بايد آثارشان به همان شکل حفظ شود. اگر بخواهد تغييری در آن ايجاد شود آسيب‌پذيری برای ميراث گذشته ما خواهد بود.

علی باباچاهی: مخالف ـ وقتی اين خبر را شنيدم، از بس شوکه شدم که فراتر از ناباوری است. اين توهين مستقيم به شان ادبيات ما است، ادبياتی که آبروی فرهنگی ما را در جهان تضمين می‌کند. من خودم را اميدوار نگه می‌دارم که اين خبر يک خبر کذب و شايعه باشد و اگر اين خبر حقيقت دارد، اين را دوستان ارشادی به عنوان اشتباه در لحظه به آن نگاه کنند و هر چه سريعتر به تجديد نظر در اين زمينه بپردازند. اين‌ها نص‌های معتبر ادبی هستند و نمی‌شود سر به سرشان گذاشت.

احمد پوری: مخالف - طبيعتا جواب واضح است، اگر اين متون در طول تاريخ بدآموزی داشته بايد تاثير بدش را گذاشته باشد در حالی که اين طور نبوده است. کاهاری نظامی در چند صد سال گذشته در بين مردم زندگی کرده و اگر قرار بود تاثير منفی داشته باشد، نتايج آن‌را می‌ديديم.

احمد بيگدلی: مخالف ـ آثاری مثل خسرو شيرين ميراث فرهنگی يک قوم هستند، نمی​شود دست به آن زد و مميزی کرد. چه کسی با چه قدرتی می‌خواهد جای اين کلمات را پر کند به من بگويند که کتابت را برو اصلاح کن. درست می کنم ولی بخشی از اثر نظامی را نمی شود حذف کرد. وقتی اين را شنيدم جا خوردم. بعد از انقلاب کسی به مخيله‌اش خطور نکرده است که اين کار بکند

علی اصغر حداد: مخالف ـ اصولا مميزی ادبيات به خصوص متون کلاسيک کار درستی نيست. خسرو شيرين را کسی نمی‌خواند که چيز بدی از آن برداشت کند، اگر اين طور باشد بايد حافظ هم مميزی شود. ضمن‌ اين‌که متون کلاسيک جزو فرهنگ ما هستند و چيزی نيستند فرهنگ بيگانه و يا تحت‌تاثير غرب باشند در نتيجه مميزی شوند.

محمود حسينی‌زاد: مخالف ـ اولا اين‌ها جزو غرور و مفاخرادبی ما هستند، ما قرن‌ها با اين‌ها پز داده‌ايم و آن‌ها را در دنيا ترجمه کرده‌ايم. دوم اين‌که از نظر ادبی در سطحی هستند که حتا حذف يک کلمه به آن‌ها لطمه می‌زند، اين اثر رمان من يا ديگری نيست که اگر حذف کنند لطمه نبيند. سوم اين‌که آثار کلاسيک از ديد کاملا ارشادی چند قرن پيش نوشته شده‌اند، در جامعه‌ای که زنان پوشيده بودند، اينترنت و غرب و کاپيتاليسم نبوده است، تمام مظاهر بدی که در جامعه هست آن موقع نبود، اين آثار حس خالص بشری را آورده‌ و در قالب کاملا ادبی نوشته شده‌اند.

پرويز خائفی: مخالف ـ نظامی محرم‌ترين و محترم‌ترين زبان را در صحنه‌های مختلف دارد. کلمات او به صورتی است که مميزی فکری و روحی وايمانی کرده است. کلمه‌ای در خسرو و شيرين نمی‌توان يافت که خلاف حريم باشد، تشبيهات و تصاويرش را در پرده‌هايی می‌گيرد که عيان نباشد. حرفی‌ که درباره خسرو و شيرين زده شده است، بسيار نابجا و ناحق است زيرا شرح حال نظامی را نخوانده‌اند.

سعيد عباسپور: مخالف - اعمال مميزی چه بر متون معاصر و چه کلاسيک را کار درستی نمی‌دانم، به خصوص متون کلاسيکی که در خانه خيلی‌ها هست، ما نمی‌توانيم برای گذشته قيچی برداريم و بخشی از آن را ببريم.

اکبر اکسير: مخالف - متون کلاسيک و هر پديده‌ای را که به عنوان اثر ماندگار در ذهن فرهنگی جامعه نقش می‌بندد را بايد به همان صورت نگه داريم، اگر قرار باشد روی آثار هنری هزار سال پيش بخش‌نامه‌های دو سال پيش را اعمال کنيم، هيچ چيزی روی هم بند نمی‌شود. بايد قلم​مو برداريم و مينياتورها را پاک کنيم، حکايت‌های سعدی و مولودی را لاک بگيريم. با انجام اين کار جز اين که ويترين فرهنگی ايران را در دنيا خراب کنيم، کار ديگری نکرده‌ايم. و با اين‌ حرکت در زمانه بحران‌آفرينی بحران ديگری را دامن زده‌ايم.

رضا رئيسی: مخالف - تصورم اين است که مميزی ارشاد کلا به هم ريخته، آن‌قدر به هم ريخته است که همه چيز قاطی شده است. بعضی از اين کتاب‌ها بخشی از هويت ملی ما هستند و شايد هويت اخلاقی ماست، وقتی اين‌ها انگشت روی چنين کارهايی می‌گذارند، نشان می‌دهد که مميزی از مسير اصلی خود خارج شده است. در هر جای دنيا مميزی هست اما بر اساس سليقه نيست. تيم بعدی که برای مميزی بيايد همين بخش‌ها را آزاد و بخش ديگری را سانسور می‌کند، ما کارهای بيشتری در بحث فرهنگ داريم که تا بيايند پيله کنند به اين کتاب‌ها، اين‌ کارها صدمه زدن به هويت ملی ماست و ادبيات ما را به نابودی می‌کشاند.

غلامحسين سالمی: مخالف - من موافق مميزی آثار کلاسيک نيستم اگر اين‌طور باشد خيلی چيزها را بايد سانسور کرد. نمی‌شود از فردوسی دعوت کرد که اين‌جايی که اشکال گرفته‌اند را درست کند آيا امکان اين هست در کار نظامی دست برد، البته که نيست. با اين حساب حافظ بسيار مغبچه دارد و يا خيلی جاها از نگار محبوبش حرف زده اين‌ها را که نمی‌شود حذف کرد.

علی عبداللهی: مخالف - به طور کلی با سانسور شدن هيچ کتابی موافق نيستم چه معاصر و کلاسيک. کتاب کلاسيک در همه جا هست تنها با حذفش نسخه‌های قديمی بيشتر مطرح می‌شود و به صورت کپی‌های غير مجاز بيشتر می‌شود حتی خيلی‌ها قسمت‌های حذف شده را روی اينترنت بگذارند.

جعفر ابراهيمی: مخالف ـ اگر اين متون برای کودک و نوجوانان منتشر شود بايد مميزی شود، بازنويسی کننده خودش می‌داند که چه بخش‌هايی را بايد مميزی کندولی اگر اين کار از سوی ارشاد انجام شود، خطرناک است و ممکن است تعميم يابد و زيباترين بخش متونی مثل مثنوی حذف شود. در ادبيات کلاسيک ما چيزهايی است که در نگاه اول به نظر می‌رسد که بدآموزی دارد، ولی شاعران با منظور خاصی آورده ‌اند و نتيجه‌گيری‌های اخلاقی خاصی دارد. حتی در شکل املايی کارها هم نبايد دست برد؛ زيرا به شعرها لطمه می‌زند و زيبايی بصری بعضی واژه‌ها که شاعران ما در آن زمان انتخاب کرده‌اند لطمه می‌خورند؛ اين کار پسنديده نيست و می‌تواند در متون ديگر هم تاثير داشته باشد و آن‌ها را يکپارچگی در بياورد.