دنیای کودکان محصور در بازیهای رایانه‌ای

چهار تا آجر و یک توپ کافی بود تا تمام بعد از ظهر داغ تابستان را در کوچه بازی کنیم. آن روزها در خیلی از خانه‌ها حتی از تلویزیون هم خبری نبود چه رسد به کامپیوتر و بازیهای کامپیوتری ... این حرفها را مرد مسنی می‌زند که گرد سفید عمر روی موهایش گواه سالهای زندگیش است. او می‌گوید حالا نوه‌اش ساعتها می‌نشیند روبه‌روی کامپیوتر و غرق می شود در دنیای بازیهای رایانه‌ای.

به گزارش خبرنگار مهر، بازیهای رایانه‌ای سالهای زیادی نیست که در جامعه ما رایج شده‌اند اما در همین مدت کوتاه توانستند با سرعت عجیبی جای خود را در پر کردن اوقات فراغت نوجوانان پیدا کنند. بازیهایی که اوایل به طور محدود وارد بازار ایران شدند اما امروز تنوع حیرت‌انگیز آن‌ها مراجعه‌کنندگان به بازار این بازی‌ها را شگفت‌زده می‌کند. ورود این بازی‌ها به کشور کم‌کم باعث ایجاد مکان تفریحی جدیدی برای نوجوانان و جوانان شد، گیم‌نت‌ها.

با شروع فصل تابستان و آغاز اوقات فراغت محصل‌ها، بازار گیم‌نت‌ها داغ‌تر از همیشه است. به همین بهانه سری زده‌ایم به یکی از گیم‌نت‌های تهران. گزارشی که می‌خوانید شرحی است از حال‌وهوای این مکان تفریحی...

چند ساعتی به ظهر مانده. تابلوی نارنجی رنگ گیم‌نت را می‌بینم و با خودم فکر می‌کنم در این ساعت از روز گیم‌نت باید خلوت باشد. این فکر فقط تا زمانی که از پله‌های گیم‌نت پایین نرفته‌ام همراهم است. سروصدای بچه‌هایی که پشت سیستم‌ها نشسته‌اند و مشغول بازی هستند نشان می‌دهد گیم‌نت حتی در این ساعت هم مشتریان خود را دارد. مشتریان نوجوانی که مدام بر تعداد آن‌ها اضافه می‌شود.

سامان جوادی مسئول گیم‌نتی است که وارد آن شده‌ام. تابلوی بالای سرش توجهم را جلب می‌کند: " گیم‌نت یک مکان فرهنگی است، لطفا از به کار بردن الفاظ رکیک جدا خودداری فرمایید" . جوادی می‌گوید: همه سن و همه تیپ جوان و نوجوان برای بازی به اینجا می‌آید، اگر قرار باشد نظارتی روی رفتار آن‌ها وجود نداشته باشد نمی‌توان گیم‌نت را سرپا نگه داشت.

یک محیط تفریحی سالم

جوادی می‌گوید که از نوجوانان کم‌سن و سال گرفته تا افرادی با سنین بالاتر به گیم‌نت مراجعه می‌کنند اما او افراد ناسالم و بی‌اخلاق را نمی‌پذیرد. او می‌گوید: حضور در گیم‌نت و استفاده از سیستم‌ها برای بازی هیچ محدودیت قانونی یا شرایط خاصی ندارد، اما از حضور افراد ناسالم یا کسانی که مشکلات اخلاقی دارند در این فضا جلوگیری می‌شود. گیم‌نت پاتوق بچه‌هایی است که می‌خواهند چند ساعتی تفریح کنند اما این به معنای رها کردن آن‌ها و عدم نظارت بزرگترها نیست. خیلی از پدر و مادرها می‌آیند محیط اینجا را می‌بینند تا بدانند فرزندشان قرار است چند ساعت از وقتش را کجا و در چه محیطی بگذراند. اگر قرار باشد یک مکان تفریحی مختص نوجوانان و جوانان بدون نظارت دلسوزانه بزرگترها اداره شود، مثل این است که یک مدرسه را بدون ناظم رها کرده باشیم. اینجا از صبح تا شب پر است از جوانانی که سرشار از انرژی هستند و باید حواسمان به رفتارهای آن‌ها باشد.

جوادی اضافه می‌کند: در این محیط سیگار کشیدن برای همه ممنوع است، از دعوا و جر و بحث جلوگیری می‌شود و سلامت فضا کاملا مورد رضایت والدین است. والدین ترجیح می‌دهند به جای اینکه جوانشان در کوچه و خیابان پرسه بزند، در یک محیط امن اوقاتش را با دوستانش بگذراند.

یک بازی بدون تحرک جسمی

بچه‌ها می‌نشینند روبه‌روی مانیتورها و غرق می‌شوند در دنیای پر هیجان بازی‌های رایانه‌ای. والدین نگرانند که این یک‌جا نشستن و کم‌تحرکی در سن رشد، بعدها برای بچه‌ها دردسرساز شود. به خصوص که بچه‌ها معمولا با فاصله‌ای اندک از مانیتور می‌نشینند و این می‌تواند مشکلات بینایی را هم به مشکلات ناشی از کم‌تحرکی اضافه کند. آیا مسئول گیم‌نت می‌تواند مانع از بازی بچه‌ها برای ساعات طولانی شود؟ جوادی می‌گوید: هر جا خانواده‌ها از ما بخواهند می‌توانیم از بچه‌ها بخواهیم زیاد پای سیستم ننشینند. خیلی از خانواده‌ها که مراقب رفتارهای فرزندشان هستند با ما تماس می‌گیرند و می‌گویند که فرزندشان برای 2 ساعت بازی کردن به گیم‌نت می‌آید. آن‌وقت ما می‌توانیم بعد از دو ساعت از بچه بخواهیم بازی را تمام کند چون والدینش اجازه این کار را به ما داده‌اند. در غیر این صورت کار زیادی از من به عنوان مسئول گیم‌نت برنمی‌آید. من فقط می‌توانم در ساعت‌های نزدیک به تاریکی هوا از پذیرش بچه‌های کم سن‌وسال خودداری کنم.

البته کارشناسان به مزایای بازی‌های رایانه‌ای هم اشاره می‌کنند و معتقدند اگر بازی، متناسب با روحیه و سن‌وسال فرد انتخاب شود و ساعات بازی کردن هم یک عدد منطقی و تحت نظارت والدین باشد، هیچ آسیبی به سلامت فرد وارد نمی‌کند. روانشناسان معتقدند بازی‌های رایانه‌ای مناسب در شرایط استاندارد، می‌توانند قدرت حل مسئله و تمرکز بچه‌ها را بالاتر ببرند و مهارت‌های شناختی آنان را ارتقا دهند. اما نباید از آسیب‌های جسمی و روانی که در صورت رعایت نکردن نکات لازم اتفاق می‌افتند غافل شد. در بخش آسیب‌های جسمی، بچه‌هایی را می بینیم که چند ساعت با فاصله‌ای کم، مقابل مانیتور نشسته و به آن خیره شده‌اند. این مسئله قطعا تاثیرات منفی بر سلامت چشم آن‌ها خواهد گذاشت. بیشتر این بازی‌ها توسط دست انجام می‌شوند و بازی کردن طولانی‌مدت می‌تواند به دست‌های فرد صدمه بزند. چاقی ناشی از کم‌تحرکی هم، آسیب دیگری است که بچه‌ها در اثر استفاده طولانی‌مدت از رایانه‌ها دچار آن می‌شوند.

آسیب‌های روانی اما، بخش مهمتری از آسیب‌ها هستند که باید از بروز آن‌ها جلوگیری کنیم. فردی که ساعت‌های طولانی گیم بازی کند، به مرور دچار وابستگی شدید به این بازی‌ها شده، منزوی می‌شود و نمی‌تواند بازی کردن را ترک کند. ضمن اینکه بعضی از این بازی‌ها، هیجان شدیدی به بچه‌ها وارد می‌کنند که تاثیرات جسمی و روحی ناخوشایندی دارد. ممکن است بچه‌ها بر اثر دیدن صحنه‌های خشن، پرخاشگر شوند یا مدام احساس ترس کنند و کابوس ببینند. بچه‌هایی که فقط به بازی‌های رایانه‌ای مشغول می‌شوند، یاد نمی‌گیرند که می‌توان به شکلی دیگر و با بچه‌های دیگر هم بازی کرد و این مسئله باعث ضعیف شدن مهارت‌های ارتباطی آن‌ها می‌شود.

بنابراین باید میان ساعات استفاده از بازی‌های رایانه‌ای و تحرک جسمی تعادل برقرار کرد و تفریحات دیگر را نیز در برنامه اوقات فراغت جوانان گنجاند. آیا در حال حاضر جایگزینی برای بازی‌های رایانه‌ای وجود دارد؟
جوادی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: بچه‌ها برای تفریح گزینه‌های کمی پیش رو دارند که همین تعداد هم مستلزم صرف هزینه‌های زیادی است. مثلا اجاره کردن یک زمین فوتبال برای دو ساعت، تازه در صورتی که خوش‌شانس باشند و زمین خالی پیدا کنند، برای بچه‌ها هزینه زیادی دارد. در حالی که چند ساعت حضور در گیم‌نت هزینه چندانی ندارد و شاید این مهمترین دلیل گرایش افراطی بعضی جوانان به استفاده از بازی‌های رایانه‌ای باشد.

مشکلات یک شغل

گیم‌نتی‌ها صنف ندارند و این مسئله رسیدگی به مسائل آن‌ها را با مشکل مواجه کرده است. جوادی می گوید: ما مسئولان گیم‌نت‌ها هیچ صنف مجزایی برای رسیدگی به امورمان نداریم و زیر نظر اتحادیه لوازم ورزشی فعالیت می‌کنیم. اما در حقیقت هیچ نظارت و پشتیبانی منسجمی بر فعالیت‌های ما وجود ندارد. بعضی گیم‌نت‌ها بدون مجوز فعالیت می‌کنند و دید خانواده‌ها را نسبت به این تفریح خراب می‌کنند در حالی که بازی‌های رایانه‌ای نیز مانند همه تفریحات دیگر است، اگر به اندازه و کنترل‌شده باشد هیچ آسیبی به بچه‌ها وارد نمی‌کند و اگر بیش از حد به آن پرداخته شود طبیعتا زیان‌آور است.

وی اضافه می‌کند: این کار دردسرهای زیادی دارد که بزرگترین آن‌ها، امکان ایجاد مزاحمت برای همسایه‌هاست. بچه‌ها دوست دارند در بیرون از این فضا هم درباره بازی‌ها با هم حرف بزنند و سروصدای آن‌ها موجب شکایت همسایه‌ها می‌شود. مراقبت از این همه جوان حاضر در یک فضا و عدم وجود پشتیبانی مالی هم بخش دیگری از مشکلات ماست. هزینه تعمیرات احتمالی سیستم‌ها و تهیه تجهیزات نو معمولا زیاد است و این با توجه به درآمد حاصل از این شغل برای صاحبان گیم‌نت‌ها مشکل‌ساز است.

دقایقی به اذان ظهر مانده که از پله‌های گیم‌نت بالا می‌آیم در حالی که حالا گیم‌نت شلوغ‌تر از ساعات قبل شده و بچه‌ها با سر و صدا و خنده به جمع دوستانشان اضافه می‌شوند. آن‌ها می‌روند تا چند ساعتی از اوقات فراغت خود را، پای مانیتورها و بازی‌های پرهیجان رایانه‌ای بگذرانند و روزهای داغ تابستانشان را، بدون هیچ شباهتی به روزهای نوجوانی ما و پدر و مادرهایمان... .