کاهش خريد نوروزی مردم

فرزانه طهرانی - روزنامه شرق ـ دست‌اندرکاران بازار معتقدند خريد شب عيد امسال ۵۰درصد نسبت به سال‌های قبل افت داشت. کاهش آمدوشد مردم به مراکز خريد نسبت به سال گذشته برای هر بيننده‌ای ملموس است. از يک سو نوسانات اقتصادی و رشد روزانه قيمت‌ها، قدرت خريد خانوار را کاهش داده و از سوی ديگر شروع ديرهنگام برنامه‌های تنظيم بازار بر خريد عيدانه امسال تاثير داشته است. تاخير در عرضه کالاهای اساسی مانند مرغ سبب شد تکانه‌های قيمتی اين کالاها چندان کنترل نشود. در بين صنوف مختلف بعضی کم‌فروش‌تر و برخی پرفروش‌تر به‌نظر می‌رسند اما همان پرفروش‌ها نيز از کاهش شديد حجم فروششان در ايام پايانی سال ۹۱ گلايه‌مندند.

پيام زمانی فروشنده مواد پروتئينی می‌گويد: سال گذشته حجم خريد هر خانوار بالای پنج‌کيلو بود اما امسال غالبا برای خريد نيم يا يک‌کيلويی مراجعه می‌کنند.

اولويت‌بندی در فهرست مايحتاج خانواده‌ها محسوس‌ترين تغيير خريد امسال با سال‌های گذشته است. به هرحال شرايط امسال با سال‌های گذشته در عرضه و خريد محصولات موردنياز متفاوت است و مردم با احتياط بيشتری به بازار می‌روند و تلاش دارند که در خريدهای خود اولويت‌بندی داشته باشند.

تفاوت ديگری که در ماه‌های گذشته مردم را گيج و سردرگم کرده، گسترده شدن دامنه قيمت‌های غيررسمی است. تا پيش از اين برای به دست آوردن ميانگين قيمت محصولات کافی بود قيمت چهار منطقه شمال، جنوب، غرب و شرق شهر را گرفته و عدد مابين را به دست آورد اما اکنون تفاوت قيمت‌ها به حدی است که حتی دو مغازه خرده‌فروشی را با قيمت يکسان نمی‌توان پيدا کرد.

برچسب قيمت‌ها هر روز لاک گرفته شده و نرخی جديد به خود می‌بيند. «گران شدن دلار» پاسخ بهانه‌وار بسياری از فروشندگان در پاسخ اين سوال مشتريانی است که می‌پرسند: «چرا اين‌قدر ‌گران است؟» قدر مسلم گرانی سکه و دلار بيش از آنکه از اين منظر بازار را متاثر کرده باشد، تاثير روانی و انتزاعی بر ملتهب شدن بازار اقتصادی ايران داشته است.

پيامک‌های آجيلی
از بين تمام خوراکی‌های سفره هفت‌سين، آجيل دور از دسترس‌تر از ساير اقلام به‌نظر می‌رسد به همين دليل بيشتر پيامک‌ها مبنی بر حذف آجيل از سفره عيد امسال است. قيمت پسته، بادام و فندق حتی در بازار مولوی هم از ۴۰ تا ۶۰هزارتومان در نوسان است. بادام هندی نيز رکورددار مغزهاست و بالای ۷۰هزارتومان در هر کيلو به فروش می‌رسد. با اين رقم‌ها تهيه يک آجيل چهار مغز در صورتی که از هر يک تنها يک کيلو خريداری شود؛ هزينه‌ای بالغ بر ۲۰۰هزارتومان برای خانوار در بر دارد.

بسياری از خانواده‌ها که درآمدی بر مبنای پايه حقوق سال ۹۱ يعنی ۳۸۹هزارتومان دارند؛ اين کالا را امسال در هفت‌سين‌شان نخواهند داشت. برخی نيز در پی نوسان قيمت‌ کالاهای موردنياز شب عيد با پيش‌بينی افزايش احتمالی قيمت‌ها زودتر نسبت به خريد مايحتاج خود اقدام کرده‌اند که البته آنها نيز با سبدی سبک‌تر از سال‌های قبل به منزل بازگشته‌اند.

برچسب‌های عجيب ميوه
ميوه، هميشه پر سروصداترين محصول بازار شب عيد بوده، نوسانات زياد اين محصولات همواره مسوولان را برای تامين ميوه ايام پايانی سال بر سر دو راهی واردات و تامين از طريق نياز داخل قرار داده است. اما امسال به دليل باردهی مناسب محصولاتی نظير سيب، نارنگی و پرتقال قيمت‌ها تا ماه گذشته در حالت تعادلی پيش می‌رفت. هرچند اين تعادل نيز چندان دوام نياورد و ميوه‌فروشان نيز با شنيدن بوی عيد، اتيکت قيمت‌هايشان را عوض کردند.

قيمت ميوه‌های پرمصرفی نظير سيب، پرتقال و نارنگی بين يک هزار و ۵۰۰ تا سه‌هزارتومان است. اين در حالی است که قيمت بعضی از ميوه‌ها در مغازه‌های مناطق شمالی شهر به شکل عجيبی تا ۱۲هزارتومان نيز می‌رسد.

ميوه‌های نوبرانه هم که هميشه قيمت‌های نامتعارف داشته امسال چغاله‌بادام تا ۸۰هزارتومان در هر کيلو به فروش می‌رسد. رييس اتحاديه باغداران درباره اين قيمت‌ها گفت: با به بازار آمدن گوجه سبز، قيمت چغاله را تعديل خواهد کرد.

پروتئين کمرنگ‌تر شد
اقلام پروتئينی نيز از جمله کالاهای ضروری سبد غذايی خانوار است که رشد بالای قيمت را تجربه کرده است. نرخ گوشت قرمز در صدر ديگر مواد پروتئينی است. گوشت گوسفند فقط در طول پنج‌ماه، ۷۵درصد افزايش قيمت داشته و به ۳۸هزارتومان در هر کيلو رسيده است. اين درحالی است که قيمت اين محصول تا اوايل پاييز از ۲۲هزارتومان تجاوز نمی‌کرد. افزايش هزينه‌های توليد در دامداری‌ها از جمله دلايل ‌گران شدن گوشت است که علی خندان‌رو جوان، رييس اتحاديه گوشت گاوی به آن اشاره می‌کند. البته اين نرخی است که سازمان تعزيرات، فروشندگان را مکلف به رعايت آن کرده و قصابان نيز اين اعداد را روی تابلوهايی در مغازه به نمايش می‌گذارند اما در عمل، موقع خريد، قيمت‌هايی بسيار بالاتر به پای مشتری نوشته می‌شود. ناگفته نماند که فروشندگان نيز مشکلات خودشان را دارند. گوشت مرغ اما داستانی متفاوت‌تر دارد. بازار اين کالا در سال ۹۱ تلاطمات زيادی را به چشم ديد. با ورود به سال جديد، محموله‌های وارداتی غذای طيور در مبدا ماند و به مرغداری‌ها نرسيد. اين اتفاق باعث شد جوجه‌ريزی کم شده و نهايتا در ابتدای تابستان با کاهش توليد و عرضه مرغ، قيمت‌ها به هشت‌هزارتومان در کيلو برسد. اما از آنجا که گوشت مرغ يکی از کالاهای اساسی سبد خانوار است دولت دست به هر کاری زد تا بازار را از شوک قيمتی خارج کند. ايام ماه رمضان با تدابير دولت، مرغ کمی آرام گرفت و قيمت‌ها رفته‌رفته تعديل شد تا به پنج‌هزارتومان در کيلو رسيد. هرچند مدتی اين قيمت ثابت ماند اما به محض تصويب طرح انتزاع در مجلس (طرحی که اختيار تنظيم بازار را از وزارت صنعت به جهاد کشاورزی داد) قيمت‌ گوشت مرغ ۲۹ درصد افزايش يافت. درواقع دلالان که دنبال بهانه‌ای برای ماهيگيری از آب گل‌آلود بودند، اين طرح را دستمايه رسيدن به مقاصدشان کردند.

افزايش ۸۴ درصدی قيمت چای
در بين اقلام خوراکی، چای رکورددار قيمت‌هاست. اين محصول از شهريور تا بهمن يعنی ظرف پنج‌ماه به طور ميانگين ۸۴درصد افزايش يافته. البته بازار چای با ديگر کالاها کمی متفاوت است. رضا سعيدی‌نژاد يکی از بنکداران بازار، پس از آنکه مطمئن می‌شود بازرس نيستم از انبار پشت مغازه چند نوع چای را در کيسه پلاستيکی مشکی می‌گذارد و با احتياط به من می‌دهد. می‌گويد توزيع اين کالا ممنوع است اما چون مشتری دارد ما در خفا می‌فروشيم. بله، بازار چای قاچاق همچنان داغ است. مردم عادت کرده‌اند چای عطردار خارجی مصرف کنند ولو اينکه از نظر کيفيت در سطح بسيار پايين‌تری از توليدات داخلی باشد. مواد خوش‌عطروبويی که استفاده از آن در چای توليد داخل و محصولات وارداتی به علت غيربهداشتی بودن ممنوع شده، تنها رمز موفقيتی است که برندهای قاچاق در سال‌های گذشته از آن بهره برده‌اند. به همين علت اکنون که افزايش قيمت در بازار چای قاچاق دامنه وسيعی پيدا کرده، بازار اين محصولات همچنان رونق خود را دارد و مردم تمايل خود را به خريد آنها با وجود رقبای ارزان‌تر ايرانی و خارجی بدون اسانس، از دست نداده‌اند.

نگرانی‌های نخودی
۲۵درصد افزايش قيمت حبوب آن هم تنها در چندماه، اين دغدغه را ايجاد کرد که مبادا اين کالای به نسبت ارزان‌قيمت، به‌گونه‌ای نردبان قيمت را بالا ببرد که هر خانواده‌ای به راحتی نتواند در پی آن برود و حبوب هم مانند برخی ديگر از محصولات غذايی بر سر سفره‌ها رنگ ببازد. قيمت اين کالا در بسته‌های بزرگ‌تر و به عبارت ديگر قيمت عمده‌فروشی آن در پنج ماه گذشته بين دو تا ۴۳درصد رشد داشته است. نخود در صدر ‌گران‌شده‌ها، افزايش ۴۳درصدی را تجربه کرده و کمترين افزايش قيمت هم مربوط به لوبياچيتی با دودرصد افزايش است. گرچه قيمت از مبدا بازار يعنی از در مغازه عمده‌فروشان تعيين می‌شود ولی آنچه اهميت دارد قيمت نهايی برای مصرف‌کننده است که افزايشی بسيار بيشتر از رقم‌های ذکر شده را نشان می‌دهد. با وجود آنکه دولت مانند سال‌های گذشته تلاش کرده با ذخيره‌سازی اقلام اساسی و پيش‌بينی برگزاری نمايشگاه‌های عرضه مستقيم، بازار پايانی سال را دور از تلاطم نگه دارد اما حتی اگر اين نمايشگاه‌ها همان تاثير دودرصدی هر ساله را در بازار بگذارد باز هم به‌طور يقين سبد کالايی خانوار نسبت به سال‌های گذشته سبک‌تر خواهد بود.