عملیات نظامی فوری علیه سوریه محتمل به نظر نمی‌رسد

در حالیکه مقامات ارشد چند کشور غربی، به ویژه فرانسه، بریتانیا و ایالات متحده، حکومت سوریه را به کاربرد اسلحه شیمیایی علیه غیرنظامیان آن کشور متهم کرده و وعده عملیات تنبیهی علیه امکانات نظامی آن کشور را داده‌اند، اقدام سریع در این مورد با مخالفت‌هایی در داخل و خارج این کشورها مواجه شده است.

بی بی سی ـ ملاحظات و موانع جدید داخلی و بین‌المللی ممکن است حمله نظامی غرب به سوریه را به تعویق انداخته باشد.

در حالیکه مقامات ارشد چند کشور غربی، به ویژه فرانسه، بریتانیا و ایالات متحده، حکومت سوریه را به کاربرد اسلحه شیمیایی علیه غیرنظامیان آن کشور متهم کرده و وعده عملیات تنبیهی علیه امکانات نظامی آن کشور را داده‌اند، اقدام سریع در این مورد با مخالفت‌هایی در داخل و خارج این کشورها مواجه شده است.

به گفته منابع خبری، این حمله شیمیایی چهارشنبه هفته گذشته در یکی از مناطق حومه شرقی دمشق، پایتخت سوریه، روی داد و کشورهای غربی حکومت بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه را مسئول آن دانسته‌اند.

در بریتانیا، پارلمان به درخواست دیوید کامرون، نخست وزیر، از تعطیلات تابستانی فرا خوانده شده و قرار است روز پنجشنبه، ٧ شهریور (٢٩ اوت)، در مورد عملیات نظامی علیه سوریه مذاکره کند.

پیشتر گفته شده بود که احتمالا در این جلسه، پیشنهاد دولت برای آغاز این عملیات به مذاکره و رای‌گیری گذاشته خواهد شد اما ظاهرا حزب کارگر - حزب اصلی مخالف - که از واکنش نظامی به حمله شیمیایی حمایت کرده، گفته است که تصمیم‌گیری نهایی، باید به بعد از انتشار گزارش بازرسان ویژه سازمان ملل اعزامی به محل حمله شیمیایی هفته گذشته موکول شود.

این گروه از بازرسان برای بررسی حملات شیمیایی ماههای گذشته به سوریه رفته بودند و حمله شیمیایی هفته گذشته هنگام حضور آنان در آن کشور روی داد. دولت و مخالفان دولت سوریه با اعزام این بازرسان به محل حمله شیمیایی هفته گذشته موافقت کرده و تحقیقات بازرسان در محل ادامه داشته است. دبیرکل سازمان ملل گفته که ماموریت بازرسان در سوریه روز جمعه، فردا، خاتمه می یابد و آنان سوریه را ترک می‌کنند.

در ایالات متحده نیز، شامگاه گذشته، جان بوهنر، رئیس مجلس نمایندگان، از باراک اوباما، رئیس جمهوری، خواست تا شخصا دلایل لزوم عملیات نظامی علیه سوریه و هدف‌های چنین عملیاتی را برای کنگره و مردم آمریکا شرح دهد. احتمال دارد رئیس جمهوری در یک گردهمایی ویدیوئی دیدگاه خود در این زمینه را برای اعضای ارشد کنگره بیان کند.

مقامات دولت آمریکا تاکید داشته‌اند که براساس شواهد به دست آمده، شامل شنود مکالمات تلفنی مقامات نظامی سوریه، اطمینان یافته‌اند که ارتش آن کشور به منظور پاکسازی یک محله واقع در شرق پایتخت از مخالفان مسلح، آن را زیر آتشباری سنگین زمینی و هوایی گرفت و سپس هدف حمله شیمیایی قرار داد. دولت سوریه نیروهای مخالف را عامل حمله شیمیایی معرفی و کشورهای غربی و ترکیه را به تجهیز آنان به تسلیحات شیمیایی متهم کرده است.

موانع بین المللی

علاوه بر مشکلات داخلی در مورد اجرای فوری عملیات نظامی علیه سوریه، کشورهای عمده غربی با موانع بین‌المللی هم مواجه شده‌اند.

روز گذشته، پنج عضو دایم شورای امنیت - آمریکا، بریتانیا، چین، روسیه و فرانسه - نتوانستند بر سر پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی بریتانیا برای واکنش نسبت به کاربرد اسلحه شیمیایی در سوریه به توافق برسند.

این قطعنامه خواسته بود "تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل، جامعه بین‌المللی به اقدامات مقتضی جهت حفاظت از غیرنظامیان در برابر جنگ افزارهای شیمیایی مبادرت ورزد." فصل هفتم منشور سازمان ملل به مسئولیت شورای امنیت در جلوگیری از تهدید صلح و ثبات جهانی می‌پردازد و قطعنامه‌های مصوب تحت این فصل، نه تنها لازم الاجراست بلکه اجازه توسل به نیروی نظامی برای اعمال چنین مصوبه ای را نیز به کشورهای عضو می‌دهد.

روسیه این قطعنامه را شبیه مصوبه شورای امنیت در مورد حفاظت از جان غیرنظامیان در جریان اعتراضات ضد دولتی لیبی در سال ٢٠١١ توصیف کرد. این مصوبه باعث شد کشورهای غربی با عملیات هوایی، مانع از حمله ارتش لیبی به غیرنظامیان معترض و مخالفان مسلح حکومت شوند و به این ترتیب، تضعیف ارتش زمینه سقوط رژیم معمر قذافی، رهبر سابق آن کشور را فراهم آورد. معمر قذافی از متحدان روسیه محسوب می‌شد.

روسیه متحد اصلی سوریه و از معدود کشورهای حامی حکومت بشار اسد، رئیس جمهوری آن کشور است و در کنار جمهوری اسلامی ایران، سوریه را از جمله آخرین کشورهای تحت نفوذ خود در منطقه خاورمیانه محسوب می‌کند. مقامات روسیه حمایت غرب از حرکت اعتراضی در برخی کشورهای منطقه را با سوء ظن تلقی کرده و انگیزه غرب در حمایت از استقرار دموکراسی را توطئه‌ای برای تضعیف نفوذ خود در خاورمیانه دانسته‌اند.

مقامات روسیه معتقدند که هدف واقعی غرب از عملیات تنبیهی علیه سوریه نیز زمینه سازی تغییر رژیم در آن کشور و در نتیجه، محروم کردن روسیه از یک پایگاه مهم سیاسی و نظامی در منطقه است هر چند کشورهای غربی تاکید داشته‌اند که عملیات مورد نظر آنان کاملا محدود خواهد بود و به معنی حمایت از مخالفان حکومت سوریه در جنگ داخلی آن کشور نیست.

همچنین، قرار است هفته آینده، رهبران قدرت‌های اقتصادی جهان در اجلاس گروه ٢٠، متشکل از کشورهای بزرگ غربی، روسیه، چین و چند کشور در حال توسعه در جلسه‌ای در روسیه شرکت کنند. در حالیکه اقدام نظامی فوری می‌تواند باعث شکاف بیشتر بین روسیه و غرب شود، اجلاس گروه ٢٠ فرصتی را برای مذاکره دو طرف در مورد چگونگی حل بحران سوریه فراهم می‌آورد.

تا پیش از انتشار گزارش مربوط به حمله شیمیایی اخیر در سوریه، که گفته می‌شود اولین مورد از کاربرد چنین تسلیحاتی در جنگ داخلی آن کشور هم نبوده، روسیه و ایالات متحده به رایزنی در مورد برگزاری یک اجلاس بین‌المللی برای بررسی بحران سوریه ادامه می‌دادند.

موضعگیری ایران

به گفته برخی ناظران، مشکل اصلی در حل بحران سیاسی سوریه و ادامه خونریزی در آن کشور، موضوع ادامه زمامداری بشار اسد است و اگر در این مورد توافقی به دست آید، امکان پایان دادن به جنگ داخلی آن کشور وجود دارد. در حالیکه روسیه تا کنون هر راه حل شامل الزام بشار اسد به کناره‌گیری را مردود دانسته، مخالفان حکومت سوریه گفته‌اند که آقای اسد را فردی قابل اعتماد نمی‌دانند و به راه حل شامل حضور او در صحنه سیاسی سوریه اطمینان ندارند.

در ایران، مقامات ارشد جمهوری اسلامی، که از بشار اسد حمایت می‌کنند، عملیات نظامی غرب علیه سوریه را مورد انتقاد قرار داده و آن را باعث تشدید بحران در منطقه دانسته‌اند.

روز گذشته، آیت الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در سخنانی، به این موضوع هم اشاره کرد و عملیات نظامی غرب علیه سوریه را "فاجعه" خواند. همچنین به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، شامگاه گذشته حسن روحانی، رئیس جمهوری، در گفتگوی تلفنی با ولادیمیر پوتین، همتای روسی خود، ضمن محکوم کردن کاربرد اسلحه شیمیایی، گفت که اقدام علیه سوریه بدون وجود شواهد قطعی در مورد وقوع حمله شیمیایی و مسئول آن، با قوانین بین‌المللی منافات دارد.

مقامات ارشد ایرانی تا کنون از بروز "واکنش" عملی نسبت به عملیات نظامی احتمالی علیه سوریه سخنی نگفته‌اند. اگرچه گفته می شود حکومت ایران از حامیان اصلی مالی و تسلیحاتی سوریه است، اما به گفته ناظران، بعید است با ورود به درگیری نظامی با غرب، آنهم در حالیکه با مشکلات عمده داخلی و خارجی مواجه است، موقعیت و حتی حیات خود را به مخاطره اندازد به خصوص اینکه به نظر نمی رسد سیاست منطقه‌ای جمهوری اسلامی حامیان چندانی در میان مردم داشته باشد.

همزمان، دولت سوریه از آمادگی برای مقابله با حملات خارجی خبر داده هر چند به گفته کارشناسان، احتمالا عملیات اصلی غرب علیه آن کشور، دست کم در مراحل اولیه، منحصر به پرتاب موشک‌های دوربرد به مراکز و نقاط حساس نظامی، مانند مراکز فرماندهی، تجهیزات راداری، تاسیسات ضدهوایی و امکانات فرودگاهی خواهد بود و توانایی سوریه در مقابله با چنین اقداماتی مشخص نیست.

در عین حال این نظر هم مطرح شده بود که ممکن است دولت سوریه، به منظور بین‌المللی کردن بحران داخلی آن کشور، از فرصت حمله غرب استفاده کرده و به اقداماتی علیه کشورهای همسایه، از جمله اسرائیل، لبنان و ترکیه دست بزند.

احتمال حمله نظامی به سوریه باعث تشدید نگرانی مردم و تلاش برای خروج از کشور شده و براساس گزارش‌ها، صفی طولانی از اتومبیل در گذرگاه مرزی سوریه با لبنان تشکیل شده است. همچنین، گفته می شود که فرماندهان ارشد ارتش به منظور کاهش تلفات پرسنل نظامی، دستور تخلیه پایگاه‌ها و سربازخانه‌ها از نفرات را صادر کرده‌اند.