اجلاس سران عرب در کويت: «همبستگی عربی برای آينده ای بهتر»، حسن هاشميان

اجلاس سران عرب دربيست و پنجمين دوره خود در کويت تنها حسنی که دارد اين است که رياست جديد آن يعنی کشور کويت برخلاف رياست قبلی آن يعنی قطر، روابط خوبی با بيشتر اعضا دارد و بنابراين اين امکان را فراهم می سازد که جهان عرب دوره ای از کاهش تنش ها ميان اعضای خود را تجربه کند و در اين راستا نام اين اجلاس را «همبستگی عربی برای آينده ای بهتر» گذاشته اند

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

بيست و پنجمين دوره اجلاس سران عرب در روزهای ۲۵ و ۲۶ مارس و در يک شرايط بسيار حساس منطقه ای و بين المللی در کويت برگزار می گردد.چهار موضوع سوريه، فلسطين، مبارزه با تروريسم و اصلاح ساختار اداری اتحاديه عرب بر روی ميز مذاکره حاضرين در اين گردهمائی ساليانه خواهد بود.اما آنچه اين کنفرانس را حساس کرده است، برانگيختن اختلافات ميان عربستان، امارات و بحرين از يک سو و کشور کوچک قطر از سوی ديگر می باشد که حوادث مصر و نقش اخوان المسلمين در آن از عمده نکات اختلافی است.علاوه بر اين اجلاس سران عرب نخستين بار است که در کشور کويت برگزار می شود و اميد می رود اين کشور کوچک اما با حوادثی بزرگ بتواند حداقل در کاهش تنش ها ميان کشورهای عربی نقش مهمی بازی کند به ويژه که امير فعلی آن «شيخ صباح الاحمد» برای مدت بيش از ۴۰ سال وزير خارجه بوده و با طبيعت روابط ميان کشورهای عربی کاملا آشنايی دارد.

در اين اجلاس نيز کشور مصر بيش از هر زمانی با قطر اختلاف پيدا کرده است و «عدلی منصور» رئيس جمهور اين کشور همزمان با اعلام حکم اعدام ۵۲۸ نفر از فعالان اخوان المسلمين در دادگاهی در شهر «المنيا»، وارد کويت شده است و بدين ترتيب به قطری ها که به شدت از اخوان المسلمين در مصر دفاع می کنند، اعلام کرده که هيچ سازشی سر امور داخلی کشور خود با آنها ندارد.از سوی ديگر کشورهائی چون الجزائر، سودان، لبنان و عراق بر سر نگاه به بحران سوريه، با اکثريت کشورهای عربی اختلاف نظر دارند و به شدت با اعطای کرسی سوريه در اتحاديه عرب به مخالفان بشار اسد مخالفت می کنند.موضوعی که احتمال دارد در اجلاس کويت مناقشه های زيادی ايجاد کند و از اينکه امير کويت برای احمد جربا رئيس شورای ائتلاف ملی سوريه، دعوت نامه برای شرکت در اجلاس سران عرب فرستاده است، ملاحظات اين چهار کشور را برانگيزد.موضوع اعطای کرسی سوريه به مخالفان در جلسات نمايندگان کشورهای عربی در قاهره چندين بار مطرح شد اما بر سر آن به توافق نرسيدند و قرار شد موضوع در سطح وزيران خارجه در حاشيه اجلاس سران در کويت بررسی شود.

از سوی ديگر ابوظبی اعلام کرد که به جای حاکم اين کشور، حاکم امارت فجيره را به اجلاس سران خواهد فرستاد و بحرين نيز در گامی مشابه به جای پادشاه آن ، ولی عهد اين کشور رياست هیأت اعزامی را به عهده خواهد گرفت و اين اقدام اعتراضی واضحی به کنش های دولت قطر محسوب می شود که اين دولت ها اتخاذ کرده اند و راه هرگونه وساطت را برای مصالحه با اين کشور بسته اند.در راستای همين اقدامات اعتراضی، دولت امارات اعلام کرد که از حق خود برای رياست سران عرب بعد از کويت چشم پوشی می کند و اين حق را در اختيار مصر قرار می دهد و اين بدان معنی است که رياست فعلی و آينده اتحاديه عرب به عهده کويت و مصر خواهد بود و بدين ترتيب چنين اقدامی می تواند قطر را بيش از گذشته در فضای همکاری های عربی منزوی کند.

اما گذشته از مسائل شکلی در اجلاس سران عرب، اين گردهمائی تا چه می تواند اهداف تعيين شده خود را محقق سازد.درباره سوريه و فلسطين اتحاديه عرب اهرم های اجرائی لازم برای فشار بر بازيگران منطقه ای و بين المللی در اين دو موضوع مهم را ندارد.کويتی ها در مصاحبه های خود مطرح کرده اند که مهمترين هدف اجلاس سران، اصرار بر صدور قطعنامه در شورای امنيت درباره سوريه است.آنها می خواهند که اين قطعنامه موضوع انتقال قدرت در اين کشور جنگ زده را بر اساس مفاد ژنو۱ تضمين کند.اما با وجود شرکت معاون وزير خارجه روسيه در نشست کويت که از او بعنوان مهمان ويژه ياد می شود، بعيد به نظر می رسد که روسيه با قطعنامه ای به اين مضمون موافقت کند، به ويژه که رويکرد متضاد منافع اين کشور در صحنه بين المللی با امريکا و کشورهای اروپائی بر سر بحران اوکراين عميق تر شده است و نبايد توقع داشت که تحول مهمی در ارتباط با سوريه شکل بگيرد.علاوه بر اين اختلافات عميق ميان کشورهای امدادرسان به مخالفان بشار اسد به ويژه در داخل شورای همکاری خليج فارس موجب می شود که قدرت تأثير گذاری اين کشورها در سطح بين المللی کاسته شود.علی رغم اينکه کويت ها اميدهای زيادی به حل اينگونه اختلافات بسته اند، اما تاکنون هيچ علامت واضحی وجود ندارد که نشان دهد امير کويت بتواند اختلافات شکل گرفته را رتق و فتق کند.اما علائم منفی بسيار است و از جمله آنها، کشورهای موضوع اختلاف مانند عربستان سعودی،امارات و بحرين هيچکدام در بالاترين سطح سياسی خود در اين اجلاس شرکت نکرده اند با وجود اينکه قطر با امير خود در اين اجلاس حضور دارد و شرکت ناقص کشورهای عربستان، امارات، بحرين و مغرب نوعی اعتراض به ايشان محسوب می شود.کويتی ها تلاش می کنند از طريق نشست های دو جانبه، اختلافات موجود در داخل «خانه خليجی» را حل کنند بدون اينکه آنها را وارد فهرست برنامه کاری اجلاس سران عرب کنند.

تنها تحول مهم که ممکن است در ارتباط با سوريه اتفاق بيفتد، اينکه کمک های تسليحاتی بيشتر در اختيار مخالفان بشار اسد قرار داده شود.مخالفانی که در روزهای اخير نشان داده اند چنانچه سلاح پيشرفته در اختيار بگيرند، می توانند تغیيرات اساسی در جبهه جنگ ايجاد کنند همانند آنچه اکنون در جبهه لاذقيه در حال وقوع است و پيشرفت های ملموسی به نفع ارتش آزاد سوريه حاصل شده است.

اما در ارتباط با موضوع فلسطين بازهم اتحاديه عرب اهرم اجرائی لازم برای فشار بر اسرائيل جهت توقف شهرک سازی يا دفاع از شهر قدس ندارد.در روزهای اخير تبليعات برخی رسانه ها از جمله تلويزيون الجزيره درباره آسيب های فلسطينی ها در شهر قدس و جاهای ديگر بالا رفته است و به موازات آن توجه تبليغاتی اجلاس سران عرب در کويت به اين موضوع نيز شدت گرفته و محمود عباس رئيس مناطق خودگردان فلسطينی از نخستين افراد حاضر در کويت بود.اما به جز کمک های مالی که سنتا کويت و چند کشور ديگر عربی در اختيار فلسطينی ها قرار می دهند، تحول مهمی در ارتباط با فلسطين رخ نخواهد داد.

موضوع سوم که موضوعی به شدت مناقشه برانگيز است به شيوه های «مبارزه با تروريسم» برمی گردد.عربستان سعودی، امارات و مصر طی هفته های گذشته اخوان المسلمين را تشکلی تروريستی لقب دادند، در حالی که قطر چنين موضوعی را قبول ندارد.اردوگاه متعلق به عربستان تلاش خواهد کرد از طريق اتحاديه عرب و اجلاس سران به قطر فشار وارد سازد تا دست از حمايت مالی و تبليعاتی خود از اخوان المسلمين بردارد و قطر نيز به نوبه خود تلاش خواهد نمود تعريف قابل قبولی از تروريسم ارائه دهد که اخوان المسلمين را در برنگيرد.موضوع مبارزه با تروريسم از آن موضوعات اختلاف برانگيزی است که به احتمال زياد هيچ توافقی بر سر آن به دست نخواهد آمد و اين يعنی تداوم اختلافات ميان کشورهای خليج فارس که تمام تلاش های امير کويت برای حل اين موضوع را با مشکل مواجه خواهد کرد.

و آخرين موضوع به تغیير ساختار اتحاديه عرب بر می گردد.همه اعضا اعتقاد دارند که ساختار فعلی کارآيی لازم را ندارد و ضرورت تغير در آن الزامی است.اما با اينکه همه بر سر اين موضوع توافق دارند، ولی اين قضيه اساسی در بدترين وضعيت از نظر چند دستگی و اختلاف روش و هدف ميان کشورهای عضو مطرح می شود و بنابراين احتمال اينکه توافقی بر سر آن در اين دوره حاصل شود، بعيد به نظر می رسد.

اجلاس سران عرب دربيست و پنجمين دوره خود در کويت تنها حسنی که دارد اين است که رياست جديد آن يعنی کشور کويت برخلاف رياست قبلی آن يعنی قطر، روابط خوبی با بيشتر اعضا دارد و بنابراين اين امکان را فراهم می سازد که جهان عرب دوره ای از کاهش تنش ها ميان اعضای خود را تجربه کند و در اين راستا نام اين اجلاس را «همبستگی عربی برای آينده ای بهتر» گذاشته اند، نامی که کويت با توجه به تجربيات خود تلاش می کند، بخش حداکثری آن را محقق سازد.