حمله‌ موريانه‌ها به استخوان‌های چندهزار ساله‌ شوش

• «برای ايران تأسف‌آور است که يکی از مهم‌ترين محوطه‌های تاريخی‌اش (شوش) در چنين وضعيت نامناسبی است.»

به گزارش خبرنگار سرويس ميراث فرهنگی خبرگزاری دانشجويان ايران (ايسنا)، اين جمله بخشی از آخرين گفته‌ها و اظهار تأسف‌های «ژان پرو» باستان‌شناس فرانسوی است که سال‌ها پيش سرپرست هیأت کاوش باستان‌شناسی در شوش بود و همراه گروهش مجسمه‌ی داريوش را در اين محوطه کشف کرد. او ششم دی‌ماه ۱۳۹۱ براثر بيماری درگذشت.

وی اين سخنان را تابستان امسال به مرجان مشکور - باستان‌جانورشناس - گفت. مشکور که نخستين فرد ايرانی است که در رشته‌ی زيست‌باستان‌شناسی تحصيل کرده، چندماه قبل ديداری با «پرو» و همکار ديگرش «ژنويو دولفوس» داشت تا با توجه به اين‌که بيش از ۳۰ سال است مجموعه‌ی بقايای استخوانی به‌دست آمده از کاوش‌های «پرو» و «دولفوس» در شوش هستند، به وضعيت استخوان‌های جانوری رسيدگی کند. البته اين تصميم از چند سال قبل گرفته شده بود که سامان‌دهی و بررسی اين استخوان‌ها آغاز شود تا اطلاعات مهم آن‌ها منتشر شود و در اختيار جامعه‌ی علمی قرار گيرد.

در اين راستا، با توجه به وضعيت نامساعد انبار محل نگهداری اين استخوان‌ها، که مخزن ديرينه‌شناسی نام‌گذاری شده، چندی پيش مشکور با هماهنگی‌ پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی به شوش رفت تا استخوان‌های جانوری کشف‌شده از شوش را جابه‌جا و در صورت نياز، آن‌ها را به محلی مناسب برای انجام مطالعات آزمايشگاهی منتقل کند.

اما او موفق به انجام اين کار نشد، زيرا علاوه بر خاک‌گرفتگی زياد و آشفته بودن بعضی کارتن‌هايی که از سال‌ها قبل در مخزن قلعه‌ی شوش نگهداری می‌شوند، موريانه‌ها هم در آنجا لانه کرده‌اند و ديگر هيچ موزه‌ يا موسسه‌ای چنين اشيايی را قبول نمی‌کند، چون ابتدا بايد موريانه‌زدايی شوند.

مشکور در اين‌باره به خبرنگار ايسنا گفت: رخنه کردن موريانه در دل ديوارهای اين انبار بسيار خطرناک است و حتا با يک زلزله‌ی نه‌چندان قوی شايد اين بخش زير آوار از بين برود و يافته‌ها‌ی باستان‌شناسی هم تخريب شوند.

وی با بيان اين‌که اين يافته‌های استخوانی از کاوش‌های باستان‌شناسی در شوش در سال‌های دهه‌ی ۵۰ به‌دست آمده‌اند و مطالعه‌ی آن‌ها به‌دليل توقف فعاليت کاوشگران خارجی در ايران به تعويق افتاد، اظهار کرد: اهميت مطالعه‌ی اين آثار در اين است که برای ما امکان بازسازی وضعيت معيشتی و نيز بخشی از زيست‌بوم شوش را در آن روزگار فراهم می‌کند. اين‌که بدانيم در شوش و در آن روزگار، چه جانورانی بوده‌اند، رژيم غذايی مردم چه بوده و به‌طور کلی محيط زيست ايران در آن زمان چه وضعيتی داشته، فقط از طريق اين‌گونه مطالعات قابل بازسازی است.

اين باستان‌جانورشناس همچنين گفت: جای تأسف است که با گذشت چند دهه از زمان کشف اين آثار، هنوز نتوانسته‌ايم به مطالعه‌ی آن‌ها بپردازيم و حالا هم وضعيت اين آثار و شرايط مطالعه‌ی آن‌ها نامناسب است. به هر حال، اميدوارم شرايط و امکان مطالعه‌ی آن تعداد از آثار که شايد هنوز قابليت مطالعه را دارند، فراهم شود.

او تأکيد کرد: گذشت زمان و بی‌توجهی بيشتر به اين آثار به معنای تخريب کامل آن‌ها و از دست رفتن کامل اين اطلاعات ارزشمند علمی خواهد بود.

مشکور اضافه کرد: سازمان ميراث فرهنگی بايد حفظ و سامان‌دهی اين مجموعه‌های استخوانی جانوری و ديگر يافته‌های باستان‌شناسی موجود در انبارهای قلعه‌ی شوش را در اولويت‌ کارهای خود قرار دهد. در غير اين صورت، در آينده‌ی نزديک شاهد نابودی اين ميراث ارزشمند هزاران ساله خواهيم بود.