پوران درخشنده، کارگردان "هيس!": نبض سينما را تماشاگران می‌گيرند، خيلی مراقب شرايط اخلاقی جامعه، مميزی در فيلمم بودم

ايسنا ـ پوران درخشنده در نشست ايسنا برای فيلم «هيس!‌ دخترها فرياد نمی‌زنند» گفت: موضوعاتی مانند کود‌ک‌آزاری که به شرايط اخلاقی جامعه باز می‌گردند، زوايای پنهانی داشته و به‌شکلی خاموش در زيرلايه‌های جامعه جريان دارند. به همين دليل نمی‌توان با اطمينان گفت که درصد کودک آزاری يا موضوعات اينچنينی خيلی محدود است.

بدون‌شک، شلوغ‌ترين سانس نمايش در کاخ جشنواره فجر سال قبل به فيلم سينمايی «هيس! دخترها فرياد نمی‌زنند» اختصاص داشت؛ سانسی که اگرچه در آخرين خانه جدول نمايش فيلم‌ها گنجانده شده بود اما حدود چهار هزار نفر را به سالن ۲۵۰۰ نفره برج ميلاد تهران کشاند تا يکسری روی صندلی‌، يکسری ديگر روی زمين، يکسری ايستاده و يکسری هم روی سن و در فاصله يکی دو متری پرده (!) تماشايش کنند.

«هيس! دخترها فرياد نمی‌زنند» در تمام روز‌های جشنواره، با استقبال بسيار خوب تماشاگران روبرو بود و در نهايت توانست به‌صورت مشترک با «حوض نقاشی»، سيمرغ بلورين بهترين فيلم از نگاه تماشاگران را دريافت کند تا با اين سرمايه ارزشمند گامی بزرگ برای گرفتن جايی در اکران عيد نوروز بردارد؛ گامی که در نهايت به جايی نرسيد و فيلم پنج ماه پس از عيد نوروز، در دومين اکران مهم سال يعنی عيد فطر روی پرده سينماها رفته است.

از آنجا که پوران درخشنده به عنوان تهيه‌کننده و کارگردان «هيس! دخترها فرياد نمی‌زنند» گفت‌وگوهای درباره جنبه‌های سينمايی فيلمش انجام داده است، اين‌بار همراه با دکتر شيوا دولت‌آبادی، رييس انجمن حمايت از حقوق کودک و مشاورش در اين پروژه رو‌به‌روی خبرنگار سينمايی خبرگزاری دانشجويان ايران (ايسنا) نشست و در بخش اول نشست درباره جنبه‌های روانشناختی «هيس!» صحبت کرد. در ادامه نيز مسائلی مانند ترس از مميزی چنين موضوعاتی (کودک‌آزاری) در سينما، واکنش تماشاگران ايرانی و خارجی نسبت به فيلم و... صحبت شد که خلاصه‌ای از آن را در زير می‌خوانيد:

دکتر دولت‌آبادی: مساله «هيس!» طرح اثرات طيفی از آزار‌های جنسی روی کودک است نه‌تنها يک مورد خاص

در ابتدای اين گفت‌وگو، دکتر دولت‌آبادی درباره دست‌مايه قرار دادن موضوع تجاوز به‌عنوان بالاترين سطح از کودک‌آزادی در «هيس!» بيان کرد: کودک‌آزاری انواع گوناگونی دارد و مساله‌ای نسبتا گسترده در همه جهان است. کودکان نسبت به اتفاقاتی که اطرافشان می‌افتد آسيب‌پذير هستند. کودکان نمی‌توانند از خودشان در برابر طيف اقداماتی که از ‌آن‌ به عنوان کودک‌آزادی تعبير می‌شود به‌خوبی دفاع کنند و به‌همين دليل هم چنين مشکلی می‌تواند تاثيرات عميقی را روی زندگی آينده آن‌ها داشته باشد.

وی ادامه داد: مساله تعرض جنسی نهايت آسيبی است که می‌تواند به يک کودک برسد اما سوءاستفاده کلامی، نگاه توهين‌آميز و تحريک‌آميز و... نيز همه در طيف آزارهای جنسی قرار دارند. البته همانطور که گفتم در اين ميان، تجاوز بدترين و اسفبارترين انواع کود‌ک‌آزاری است. بنابراين اگر اين‌طور به موضوع نگاه کنيم، بايد بگوييم مساله فيلم «هيس! دخترها فرياد نمی‌زنند» خيلی محدود نيست بلکه می‌تواند مصداقی برای انواع آزارها به کودکان در طيف‌های مختلف باشد.

تبليغات خبرنامه گويا	[email protected]

‍ درخشنده: اصلا نمی‌توان گفت که کودک آزاری درصد بسيار پايينی در جامعه ما دارد

در ادامه، پوران درخشنده نيز در پاسخ به اين پرسش خاطرنشان کرد: خيلی از مسائل و خصوصاً موضوعاتی مانند کود‌ک‌آزاری که به شرايط اخلاقی جامعه باز می‌گردند، زوايايی پنهان دارند. اين مسائل به‌شکلی خاموش در زيرلايه‌های جامعه جريان دارند، به همين دليل نمی‌توان با اطمينان گفت که درصد کودک آزاری يا موضوعات اينچنينی يک يا دو درصد يا به‌طور کلی خيلی محدود است. به‌همين دليل هم نمی‌توان استدلال کرد که چرا فيلمساز سراغ چنين موضوعی با درصد فراوانی کم در جامعه رفته است.

درخشنده: سال ۶۸ موضوع «هيس!...» برايم تابو بود

کارگردان «هيس! دخترها...» سپس در پاسخ به پرسشی درباره مبدا ايده‌ اين فيلم و نمونه‌های بيرونی آن اظهار کرد: کليد داستان اين موضوع از سال ۶۸ در ذهن من زده شد، زمانيکه يک دفترچه صدبرگِ کاهیِ خط‌دار از شهرستان «بوکان» به دستم رسيد و فردی در آن از سرگذشتش تعريف کرده بود. در آن سال‌ها، ‌احساس کردم طرح چنين موضوعی برايم تابوی سنگينی است و نمی‌توانم درباره‌ی آن حرف بزنم.

وی ادامه داد: آن موضوع در گوشه ذهنم بود تا اينکه کم‌کم در دو دهه بعد سرگذشت‌های زيادی به دستم رسيد و آدم‌های واقعی درخواست داشتند فيلمی با چنين مضمونی ساخته شود؛ خصوصاً دختران جوانی که از کودک آزاری ضربه خورده بودند. در نهايت کار به انتخاب بازيگر مناسب برای نقش اول فيلم رسيد و من موضوع را با ۷۰۰ داوطلب بازيگری در «هيس!» مطرح کردم. واکنش‌های آن‌ها طوری بود که احساس کردم بيشترشان به‌نوعی انواع تعرض را کم و بيش تجربه کرده‌ بودند؛ تعرض کلامی که جای خود داشت.

دکتر دولت‌آبادی: پدر و مادر بايد متوجه شوند که تنها نياز کودک سير کردن شکم و زيبا گرداندن او نيست

به گزارش ايسنا، در ادامه دکتر دولت‌آبادی در پاسخ به پرسشی درباره اينکه آيا نمی‌ترسيديد موضوع حساس «هيس!»، فيلم را به يک اثر فيلم فيمينيستی يا حتی مبتذلِ جنسی تبديل کند؟، عنوان کرد: با توجه به آشنايی ساليان دور، به توانايی خانم درخشنده در اينکه بتواند هدايتِ روايت موضوع را برعهده بگيرد، باور داشتم. در واقع شايد بيشتر ذوق‌زده بودم که چنين مساله مهمی بالاخره می‌تواند در قالب يک فيلم مطرح شود و آرزو داشتم که تا حدی بتواند در جامعه فرهنگ‌سازی کند.

اين متخصص روانشناسی کودک درباره اينکه «هيس!» می‌تواند چه تاثيری روی خانواده‌ها داشته باشد؟ گفت: خانواده‌ بايد متوجه باشد که حادث شدن هر اتفاقی برای کودک می‌تواند در شکل نهايی شخصيت و حتی مساله‌دار شدن او در بزرگسالی اثر بگذارد. پدر و مادر بايد متوجه باشد فرزندپروری يک هنر بسيار بزرگ و يک مسئوليت فوق‌العاده است. اينکه فقط شکم بچه‌های‌مان را سير کنيم و زيبا بگردانيم‌شان به‌هيچ وجه آن چيزی نيست که بچه‌ها نياز دارند.

وی تاکيد کرد: بچه‌ها نياز دارند آنقدر به والدين‌شان نزديک شوند که بتوانند کوچکترين نگرانی‌های‌شان را مطرح کنند و والدين‌شان هم آنقدر هوشيار و آگاه باشند که با نشانه‌های تغيير در بچه‌های‌شان، پيشقدم شوند و درباره اتفاقات پيش‌آمده سوال کنند.

دولت آبادی همچنين با يادآوری شخصيت‌هايی فيلم «هيس!» که هرکدام نماينده‌ای از خانواده‌های بی‌توجه به کودکان‌شان هستند، خاطرنشان کرد: بعضی خانواده‌ها باورشان اين است که ارتقای‌شان در جامعه از طريق «داشتن» است نه از طريق چگونه بودن و کيفيت بودن. «برشت» می‌گويد برخی‌ها آنقدر تند به سمت سعادت می‌دوند که آن‌را پشت سر می‌گذارند!

دولت‌آبادی: کل داستان فيلم «هيس!» اين است که فکر نکنيم تا بچه دهان باز می‌کند، خودش را لوس کرده!

مشاور فيلم سينمايی «هيس!» سپس با اشاره به داستان اين فيلم يادآور شد: در فيلم، داستان بسيار اسف‌باری روايت می‌شود و در نهايت می‌خواهد اين پيام را منتقل کند که وقتی بچه برای بيان مشکلاتش لب به سخن می‌گشايد، فکر نکنيم بيهوده دارد خودش را لوس می‌کند بلکه کاملاً حواسمان باشد که از لابه‌لای خطوط ذهنی‌اش بخوانيم که نياز دارد يک چيزی را به ما بگويد.

وی با تاکيد بر اينکه درصورت توجه خانواده، کودکان مورد تعرض قرار گرفته می‌توانند از نظر روحی درمان شوند، افزود: نکته مهم اين است که حتی درباره شخصيت اول فيلم «هيس!» که در کودکی مورد تجاوز جنسی قرار گرفته و در بزرگسالی با مشکلات حادی روبرو شده، اگر به موقع مداخله روانشناختی مناسب انجام می‌شد او هرگز به نهايتی که در فيلم نمايش داده شده، نمی‌رسد.

درخشنده: خيلی مراقب شرايط اخلاقی جامعه، مميزی و... در فيلمم بودم

سپس پوران درخشنده در پاسخ به اين پرسش که با توجه به موضوع بسيار ملتهب فيلم که احتمال مميزی‌اش را بالا می‌برد، آيا ساخت آن ريسک نبود؟، تصريح کرد: در اينکه موضوع‌ «هيس!»، موضوعی ملتهب است که شکی نيست اما من به تک تک مشکلاتی که ممکن بود سر راهم قرار بگيرد فکر کرده و برای‌شان برنامه‌ريزی کرده بودم.

کارگردان «هيس!» خاطرنشان کرد: من برای ساخت اين فيلم تنها با يک ارگان روبرو نبودم. در واقع من به خانواده‌ها فکر می‌کردم، به جامعه فکر می‌کردم، به مسوولينی که می‌خواهند مجوز بدهند فکر می‌کردم، به آدم‌هايی که دچار اين معضل بودند و می‌خواهند فيلم را ببينند فکر می‌کردم و به شرايط اخلاقی جامعه هم فکر می‌کردم. به‌عنوان مثال فکر می‌کردم اگر قرار است به اين معضل پرداخته شود و نوعی تعرض جنسی به کودک را نشان بدهم، بايد چه تاثيرگذاری‌ای داشته باشد که نه کودکِ قصه‌ی ما به عنوان يکی از شخصيت‌های اصلی فيلم دچار آسيب نشود و نه بازيگر نقش متجاوز در شرايطی قرار بگيرد که تن به بازی ندهد. در واقع تلاش زيادی کردم که از اين گردنه خطرناک به‌سلامت عبور کنم.

اين تهيه‌کننده و کارگردان سينما در عين آنکه می‌گويد تمام تلاشش را برای گذر سلامت از گردنه پيش‌داوری‌ها انجام داده، اما قبل از جشنواره فيلم فجر سال گذشته با حذفياتی نسبت به فيلمش از سوی شورای پروانه نمايش روبرو شد که البته با رايزنی‌های مختلف اين حذفيات لغو شدند.

او در اين‌باره توضيح داد: از آنجا که برای همه چيز از خودم سوال کرده بودم، پس برای هر سخنی هم جواب داشتم. يعنی اينطور نبود که بی‌گُدار به آب زده باشم. در زمان جشنواره، يکی اينکه گفتند نام فيلم را عوض کنيد و دوم اينکه وقتی خانواده ولیِ دَم پيدا می‌شود، فيلم تمام ‌شود. موارد اينچنينی ديگر هم بود که خيلی مهم نيستند و سريع مشکل‌شان حل شد.

درخشنده افزود: درباره مشکل اول، نام فيلم را نمی‌توانستم عوض کنم و کلمه «هيس» برای‌مان مهم بود. چون هم جامعه و هم ما، هر وقت آدم‌های مظلومی پيدا کنيم به آنها می‌گوييم «هيس، يک وقت صحبتی نکنی»! در حالی که ظالم کارش را انجام می‌دهد. عبارت «دخترها فرياد نمی‌زنند» هم يک تفکر است که دخترها بايد ساکت باشند، داد نزنند، آرام باشند و همه چيز را پنهان کنند. در هر صورت من دلايلم را برای نام فيلم گفت و مشکل اول حل شد.

کارگردان «هيس!» همچنين درباره درخواست حذف بخش پايانی فيلم که درباره قصاص است توضيح داد: برای مشکل دومی هم که عنوان می‌شد، من تاکيد داشتم که فيلمم درباره قصاص قانونی نيست بلکه سخن ما درباره يک قصاص اجتماعی است و منظورمان اين است که خانواده و جامعه تا وقتيکه درست به وظايفش عمل نکند بايد قربانی بدهد.

درخشنده خاطرنشان کرد: من آن زمان به مسئولين توضيح دادم که اصلا «هيس!» برای اين ساخته شده تا جامعه‌ای که در آن ترس از آبرو باعث پنهان‌کاری می‌شود و «سکوت» آسيب‌های زيادی به افراد می‌زند را نقد کند. پس من در پايان فيلمم نياز دارم که «شيرين» - با بازی طناز طباطبايی - قربانی شود تا دخترهای ديگر بتوانند زندگی کنند.

اعتراض يکی از تماشاگران به موضوع «هيس!» و پاسخ درخشنده

در بخش ديگری از نشست ايسنا، اين مشکل مطرح شد که گفته می‌شود نوجوانان ۱۳ – ۱۴ ساله واکنش شديدی به موضوع فيلم نشان می‌دهند و به‌همين دليل خانواده علاقه‌ای ندارند با فرزندان‌شان فيلم را ببينند. درخشنده نيز پاسخ داد: «هيس!» بيش از ۲۲ نمايش در ايام جشنواره فجر داشت که شخصا در تمام آن‌ها شرکت کردم. در تمام آن‌ نمايش‌ها، همه تماشاگران بدون استثناء از فيلم استقبال ‌کردند و تنها يک نفر بود که گفت «کاش اين حرف‌ها را در فيلم‌تان نمی‌زديد چون ديگر نمی‌شود به خيلی‌ها اطمينان کرد». پاسخ دقيقا در همين مطلب نهفته است، اتفاقا من می‌خواستم بگويم به‌راحتی نمی‌شود به هر کسی اعتماد کرد و بچه‌ را به او سپرد.

وی با تاکيد بر استقبال مخاطبان از «هيس!» در جشنواره فجر يادآور شد: در نمايش‌های مختلف می‌ديدم که اولا جوان‌ها پس از فيلم بهت‌زده هستند و انگار يک‌دفعه با موضوعی مواجه شده‌اند که برای‌شان سوال ايجاد کرده است. يا خانم‌هايی بودند که در بغل من هق‌هق کرده و تشکر می‌کردند و يا خانواده‌ها و پدر‌هايی بودند که بابت طرح چنين هشداری تشکر می‌کردند.

اين کارگردان سينما خاطرنشان کرد: به‌هر حال بايد باور کنيم که اين تماشاگران هستند که بايد راه را به ما نشان دهند و مشخص کنند که آيا کارمان را درست انجام داده‌ايم يا خير. به‌نظرم اين استقبال از «هيس!» نشان از آن دارد که نبض سينما را تماشاگران می‌گيرند.

× درخشنده: به بازيگر خردسال فيلم گفتم که ...

کارگردان «هيس!» در پاسخ به پرسش ديگر خبرنگار ايسنا درباره اينکه چگونه بازی در نقش دختری که مورد تعرض جنسی قرار گرفته را به بازيگر خردسال فيلم تفهيم کرده است تا او با مشکل روحی مواجه نشود، گفت: من برای فيلمبرداری آن صحنه‌ها خيلی با خودم کلنجار رفتم و مدام با مادر دختر صحبت می‌کرديم که چگونه موضوع را به اين بچه بگوييم که مشکلی برايش ايجاد نشود. در نهايت تمام صحنه‌هايی که اين ماجرا در آن‌ها مطرح نبود را گرفتم تا بازيگر خردسال‌مان بتواند خودش را در جايگاه يک بازيگرِ کامل تصور کند.

اين تهيه‌کننده و کارگردان سينما افزود: در آخرين پلان، به بازيگر خردسال‌مان گفتم «تو بازيگر هستی، اتفاقاتی دارد برای بچه‌ها می‌افتد که بايد از يک کسی يک چيزی ياد بگيرند. تو الان بايد نشان بدهی که اگر کسی آمد يک چنين حرکتی کرد ديگر نبايد سراغ او بروی. بايد اخم بکنی و از اين آدم بدت بيايد و ديگر با اين آدم رابطه نداشته باشی. اين را تو بايد بچه‌ها ياد بدهی و بگويی که کسی حق ندارد بدن تو را لمس کند و اگر يک چنين اتفاقی افتاد عکس‌العمل نشان دهی». در واقع صحنه را برای او بازگو کردم.

دکتر دولت‌آبادی نيز در تکميل سخنان درخشنده عنوان کرد: در واقع موضوع به عنوان رسالت بازيگری به آن کودک گفته شد و او هم خيلی خوب آن پذيرفت. البته خود بازيگر خردسال ما هم می‌بايست هوشمندی لازم را می‌داشت.

× درخشنده: قوه قضاييه از نتيجه «هيس!» رضايت داشت

پوران درخشنده در بخشی از نشست ايسنا که در دفتر انجمن حمايت از حقوق کودک انجام می‌شد، درباره ديده شدن اين فيلم توسط مسوولان مربوطه و نظر‌ آن‌ها پيرامون «هيس!» بيان کرد: خيلی‌ها فيلم را ديدند. اصلا نماينده قوه قضاييه در کل طول ساخت پروژه با ما بود و کمک‌مان می‌کرد. در کل فکر می‌کنم نگاه نهايی به «هيس»، نگاه مثبتی بود.

درخشنده: هق‌هق‌های تماشاگر تماشاگر آمريکايی و ايرانی نسبت به فيلم مشترک بود و تنها زبان‌شان فرق می‌کرد

به گزارش ايسنا، در بخش پايانی نشست، پوران درخشنده که فيلمش همزمان با ايران در پنج کشور امريکا، انگليس، آلمان، امارات متحده عربی و کانادا به‌شکل محدود به نمايش درآمده است، درباره واکنش تماشاگران خارجی پس از ديدن «هيس!» اظهار کرد: موضوع «هيس!»، يک موضوع بين‌المللی است. به همين دليل خيلی خوب می‌توانيم آن را در همه جای دنيا نمايش دهيم. به عنوان مثال اين فيلم را در نمايشی ۳۰ نفره در آمريکا نشان دادم و برايم جالب بود که واکنش همه تماشاگران بعد از ديدن فيلم، مانند واکنش تماشاگران ايرانی بود؛ همان بغض‌کردن‌ها، همان بهت‌زدگی و همان بغل کردن‌ها.

وی ادامه داد: وقتی ما اصرار داريم که سينمای‌مان بايد از مرزها رد شود، طبيعتا بايد روی فيلمی سرمايه‌گذاری کنيم که موضوع جهانی دارد. «هيس!» چنين شاخصه‌ای را دارد. همانطور که گفتم موضوع فيلم برای تماشاگر آمريکايی هم مساله است، چه برسد به تماشاگری در هند، پاکستان، افغانستان و... که فرهنگ اخلاقی شرقی دارد و در عين‌حال موارد کودک‌آزاری و... در آن زياد ديده می‌شود.

سخن پايانی دکتر دولت‌آبادی: چنين موضوعی را در کودک مسکوت نگذاريد

در پايان دکتر شيوا دولت‌آبادی که علاوه بر مشاورت فيلم «هيس! دخترها فرياد نمی‌زنند»، رياست انجمن حمايت از حقوق کودک را برعهده دارد، خطاب به خانواد‌ه‌ها گفت: پيشگيری اوليه از مسائلی مانند کودک‌آزاری و... اين است که خانواده بايد بتواند بچه‌اش را هدايت کرده و فضای امنی را برايش فراهم کند.

وی افزود: بخش دوم هم پيشگيری ثانويه است که وقتی يک چنين اتفاقی افتاد، پدر و مادر بايد چه‌کار کند؟ بايد زودتر اقدام کند که عوارضش بيشتر نشود. مشاوره خوب روانشناختی، تجويز دارو برای کاهش اضطراب‌ها توسط روانپزشک، گفت‌وگوی سازنده با کودک قربانی و... می‌توانند کمک کنند که آسيب تا حد ممکن کاهش پيدا کند.در غير اين‌صورت حتی يک توهين کلامی در خيابان می‌تواند موجب اين شود که فرد تا آخر عمر تصوری غلط، افراطی و منفی از جنس مخالف خود پيدا کند.