-دولت جمهوری آذربایجان به بهانه کرونا دفتر نمایندگی علیه خامنه‌ای در باکو را بست. همزمان جمهوری اسلامی پرواز هواپیماهای ترابری ارتش آذربایجان را که از طریق آسمان ایران محموله‌های تسلیحاتی به نخجوان انتقال می‌دادند ممنوع کرد.
- در ایران مواضع جریان‌های مختلف درون نظام در مناقشه با باکو یکدست نیست.حزب‌اللهی‌ها می‌گویند علی‌اف برای صهیونیست‌ها پادویی می‌کند و نابرادری کرده اما اصلاح‌طلبان و نزدیکانشان می‌گویند شرایط در منطقه به نفع جمهوری اسلامی نیست و اختلاف با باکو وضعیت را بدتر می‌کند.
- جمهوری اسلامی توقع داشت دست‌کم روسیه بر اساس «نگاه به شرق» جمهوری اسلامی و خدمات و سودهای کلانی که رژیم ایران به مسکو ارائه داده است، در این ماجرا نقشی بازی کند به ویژه آنکه الهام علی‌اف از ولادیمیر پوتین حرف‌شنوی دارد؛ اما روسیه آشکارا خود را کنار کشیده است.
-در اختلاف میان دو رژیم ایران و جمهوری آذربایجان هر دو فاقد چهره‌های مقبول سیاسی هستند که بتوانند میانجیگری کنند. دولت‌های ثالث نیز تا کنون اشتیاقی برای حل و فصل این اختلاف نشان نداده‌اند. آنهم در حالی که پشت علی‌اف به اسرائیل و ترکیه گرم است اما خامنه‌ای روی هیچکدام از دوستان روسی و چینی خود نمی‌تواند حساب کند!
- جمهوری اسلامی در شرایط فعلی دو راه پیش رو دارد: حل و فصل اختلاف با جمهوری آذربایجان از طریق قوه قهریه یا نوعی عقب‌نشینی و انفعال نامحسوس که به خیال خودش به اعتبارش ضربه نخورد. همان انفعالی که مجبور شده در برابر حملات و ضربات مداوم اسرائیل نیز در پیش بگیرد.
کیهان لندن - با ادامه تنش‌ها میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان «حسینیه اهل بیت ایرانیان مقیم باکو» که زیر نظر علی‌اکبر اجاق‌نژاد نماینده علی خامنه‌ای فعالیت می‌کند تعطیل شد.
وزارت کشور جمهوری آذربایجان اعلام کرد تعطیلی این حسینیه به خاطر «افزایش شیوع کرونا در مناطقی از باکو» است. این حسینیه دفتر نماینده رهبر جمهوری اسلامی در باکو نیز بود.
سخنگوی دفتر نمایندگی خامنه‌ای مدعی است حسینیه و دفتر با هم پلمپ شده‌اند اما عباس موسوی سفیر جمهوری اسلامی در باکو این ادعا را تکذیب کرده و گفته است دفتر نمایندگی ولی‌فقیه بسته نشده و محل تعطیل شده سالنی بود که ایرانیان برای برگزاری نماز از آن استفاده می‌کردند.
از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران حریم هوایی خود را برای هواپیماهای ترابری ارتش جمهوری آذربایجان که به منطقه نخجوان پرواز می‌کنند بسته است. یک منبع نظامی باکو گفته این اقدام به خواست ارمنستان انجام شده است.
تنش‌ها پس از آن شروع شد که مقامات جمهوری اسلامی ایران در هفته‌های اخیر الهام علی‌اف را متهم کردند که به نظامیان اسرائیل اجازه داده در خاک آذربایجان علیه ایران اقدامات امنیتی انجام دهد و خواستار توقف آن شدند اما علی‌اف با رد این ادعا گفته «اینکه با کدام کشور ارتباط برقرار می‌کنیم به کسی ربطی ندارد.»
همزمان با تشدید تنش‌ها میان جمهوری اسلامی و جمهوری آذربایجان، در داخل ایران مواضع جریان‌های مختلف درون نظام در این مناقشه یکدست نیست. گروهی که به خامنه‌ای نزدیک‌ترند بی‌محابا به علی‌اف می‌تازند و او را «پادوی صهیونیست» می‌خوانند. خشم آنها ناشی از اشتباهات محاسباتی خامنه‌ای است که علی‌اف را «برادر شیعه» خوانده و با او به زبان ترکی خوش و بش می‌کرد. اما «برادر شیعه» در نهایت برای منافع خود، ایستادن در کنار اسرائیل و ترکیه را انتخاب و «نابرادری» کرده است. گروهی دیگر که به اصلاح‌طلبان و به دولت حسن روحانی و محمدجواد ظریف نزدیک هستند بطور تلویحی یا جمهوری اسلامی را مقصر این تنش می‌دانند یا توصیه می‌کنند تهران باید به این تنش خاتمه دهد.
یکی از کسانی که این روزها از سوی جریان حزب‌اللهی متهم به مماشات با باکو می‌شود عباس موسوی سفیر جمهوری اسلامی است که احتمال می‌رود مواضع او در قبال جمهوری آذربایجان کار دستش بدهد.
علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بین‌الملل در یادداشتی در روزنامه «آفتاب یزد» می‌نویسد «ادامه اختلافات با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تَرک یکجانبه مذاکرات برجامی زمینه‌ساز ایجاد فشارهای همه‌جانبه و تشکیل جبهه‌ای هماهنگ علیه ایران است که قطعا عواقب تلخی برای ما در پی خواهد داشت.» او تأکید می‌کند «با توجه به اینکه شرایط منطقه به نفع جمهوری اسلامی نیست» تنش سیاسی و نظامی با همسایگان وضعیت را بدتر می‌کند. بیگدلی توصیه کرده «وقتی می‌دانیم پشت نمای چالش‌های مرتبط با ایران، آمریکاست، بهتر نیست مستقیم با کاخ سفید وارد گفتگو شویم؟»
کیهان تهران اما به این یادداشت بیگدلی واکنش نشان داده و آن را «باج دادن به آمریکا» خوانده و می‌نویسد: «انتشار این اظهارات از سوی روزنامه اجاره‌ای در حالی است که روزنامه مذکور و هم‌طیفانش هنوز درباره خسارت‌های حاصل از بزک‌کردن آمریکا در مذاکرات منتهی به برجام پاسخگو نبوده‌اند. آنزمان هم ادعا همین بود که برای حل مشکلات اقتصادی و مسائل با دیگر کشورها باید با کدخدا بست! و در این بستن با کدخدا به حدی افراط شد که به تصریح برخی مقامات دولتی، حتی موجبات ناملایماتی برخی طرف‌های اروپایی را فراهم کرد.»
سابقه پرواز پهپادهای اسرائیلی از حریم هوایی جمهوری آذربایجان
در سال‌های اخیر در موارد متعدد پهپادهای اسرائیلی برفراز ایران پرواز کرده‌اند و ضربات سنگینی نیز به رژیم وارد آورده‌اند. در همین ارتباط روزنامه «اورشلیم پست» در گزارشی می‌نویسد که جمهوری اسلامی می‌خواهد این پیام را به مقامات جمهوری آذربایجان بدهد که «ما می‌دانیم شما چه می‌کنید.»
ابومهدی المهندس از فرماندهان ارشد حشدالشعبی که به همراه قاسم سلیمانی در حوالی فرودگاه بغداد کشته شد در سال ۲۰۱۹ ادعا کرده بود «ما اطلاعات دقیق و تأییدشده‌ای داریم که آمریکایی‌ها چهار هواپیمای بدون سرنشین اسرائیلی را از طریق آذربایجان برای عملیات در داخل عراق فرستادند تا پایگاه‌های نظامی حشدالشعبی را هدف قرار دهند.»
یائیر لاپید وزیر خارجه اسرائیل ماه گذشته در سفر به مسکو در دیدار با سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در یک نشست خبری گفت، «خطر اتمی شدن رژیم ایران تنها امنیت اسرائیل را تهدید نمی‌کند، بلکه این پروژه یک تهدید بین‌المللی است و همه کشورهای جهان باید نسبت به آن حساسیت نشان دهند و به اقدامات لازم دست بزنند که این خطر به مرحله حیاتی نرسد.»
وزیر خارجه اسرائیل تأکید کرد، «اگر جهان در انجام این کار کوتاهی کند، اسرائیل این حق را برای خود محفوظ می‌داند و اجازه نخواهد داد که ایران به یک کشور هسته‌ای یا حتا یک کشور در آستانه هسته‌ای شدن تبدیل شود.»
دست خالی مقامات تهران
در روابط بین‌الملل عرف بر این است در صورت بروز اختلاف و تنش میان دو کشور به ویژه اگر همسایه باشند کشورهای ثالث برای کاهش تنش‌ها میانجیگری می‌کنند. جمهوری اسلامی ایران توقع داشت که پس از بروز اختلاف با جمهوری آذربایجان دست‌کم روسیه بر اساس «نگاه به شرق» جمهوری اسلامی و خدمات و سودهای کلانی که رژیم ایران به مسکو ارائه داده است، در این ماجرا نقشی بازی کند به ویژه آنکه الهام علی‌اف از ولادیمیر پوتین حرف‌شنوی دارد؛ اما روسیه آشکارا خود را کنار کشیده است.
سکوت روسیه در قبال تنش میان جمهوری اسلامی و جمهوری آذربایجان به روشنی تهران را نگران کرده است. حسین امیرعبداللهیان در سفر به مسکو در یک مصاحبه از روس‌ها خواست نسبت به تغییر مرزهای احتمالی در منطقه حساس باشند! حالا زمامداران جمهوری اسلامی می‌بایست بیش از گذشته نگران مواضع پوتین باشند. نه تنها تحلیلگران مستقل بلکه در داخل ایران نیز آنچه را در منطقه علیه جمهوری اسلامی در حال وقوع است ناشی از سیاست‌های منطقه‌ای اسرائیل برای زیر فشار گذاشتند تهران می‌دانند. اگر این فرض درست باشد بعید نیست سکوت روسیه نیز ناشی از دیپلماسی اسرائیل و بخشی از تلاش‌های اورشلیم برای بیشتر منزوی کردن جمهوری اسلامی در منطقه باشد.
در ایران برخی از مقامات سعی دارند به مسکو چنین القا کنند که این سناریو آمریکایی- اسرائیلی علیه جمهوری اسلامی به منافع روسیه نیز صدمه می‌زند. اما به نظر می‌رسد برای پوتین دخالت در درگیری دو «رهبر مسلمان» چندان جذاب نیست.
در این میان، محسن دهنوی نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی، همان فردی که در دولت ترامپ همراه با خانواده‌اش برای زندگی به آمریکا پرواز کرده بود ولی راهش ندادند، طبق معمول در توییتی تهدید کرده و می‌نویسد «آمریکا و اسرائیل برای ایجاد تغییرات ژئوپولوتیک به ضرر ایران و روسیه، الهام علی‌اف را وارد سناریوی خطرناکی کرده‌اند. قلب ۶ میلیون شیعه در جمهوری! آذربایجان متمایل به ایران است. مقامات این کشور کوچک و همسایه، به جای بازی با دم شیر، سر عقل بیایند وگرنه ما ناچار به اقدام می‌شویم!»
علیرضا بیگی از دیگر نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز می‌گوید «مسکو همواره از تنش و چالش موجود بین ایران و غرب سود برده است.» وی هشدار داده «پیمان نانوشته غرب و روسیه برای ایجاد مانع در مسیر استفاده ایران از دستاوردهای هسته‌ای» است.
تهران با چه گزینه‌هایی روبروست؟
مقامات جمهوری اسلامی در ایران می‌گویند حضور نیروهای نظامی اسرائیل در مرزهای شمالی کشور را تحمل نمی‌کنند اما مسئله اساسی برای نظام منزوی و منفور در داخل و خارج، این است که فراتر از برگزاری رزمایش «فاتحان خیبر» و «نمایش قدرت» در مرزهای شمال‌غرب ایران ابزار دیگری ندارد!
شاخص‌ترین ابزار برای حل و فصل اختلافات دوجانبه و چندجانبه سازش و میانجیگری است. اگر در بین مقامات سیاسی دو طرف درگیر در یک تعارض یا اختلاف، فردی برای میانجیگری وجود نداشته باشد، مقامات ارشد کشورهای ثالث این نقش را به عهده می‌گیرند. در اختلاف میان رژیم ایران و جمهوری آذربایجان به نظر می‌رسد هر دو طرف فاقد چهره‌های مقبول سیاسی هستند که بتوانند میانجیگری کنند. دولت‌های ثالث هم تا کنون اشتیاقی برای حل و فصل اختلاف بین آنها نشان نداده‌اند آنهم در حالی که پشت علی‌اف به اسرائیل و ترکیه گرم است اما خامنه‌ای روی هیچکدام از دوستان روسی و چینی خود نمی‌تواند حساب کند! این وضعیت برای تهران گران تمام شده که چرا مسکو یا پکن و یا دست‌کم مقامات عمان هنوز به روی خود نیاورده و برای میانجیگری پا جلو نگذاشته‌اند. از این رو برخی مقامات نظام چنین تعبیر می‌کنند که موضوع بر سر یک سناریو بزرگ علیه جمهوری اسلامی است و گویا این تعبیر چندان هم دور از واقعیت نیست.
جمهوری اسلامی در شرایط فعلی دو راه پیش رو دارد: حل و فصل اختلاف با جمهوری آذربایجان از طریق قوه قهریه یا نوعی عقب‌نشینی و انفعال نامحسوس که به خیال خودش به اعتبارش ضربه نخورد. همان انفعالی که مجبور شده در برابر حملات و ضربات مداوم اسرائیل نیز در پیش بگیرد.
بررسی کتاب جنگ آیت‌اﻟﻠﻪها
