سوم؛ بخش غیررسمی زندگی ما ایرانی‌ها، همان بخشی است که همه مسئولین امر از وجود آن آگاه هستند. حتی ممکن است در خانواده‌های خودشان نیز این مسائل طرف‌دار داشته باشد. البته باید بگویم که میزان تعلق به این دو قرائت زیستی، متفاوت است و باید آن را به صورت یک طیف دید.

اما سوی دیگر زندگی ما چیست؟

ما به همه شبکه‌های خارجی از طریق آنتن ماهواره همسایه، دسترسی داریم. قبلا استفاده از وی پی ان، محدود بود اما حالا بخش عظیمی از مردم ایران به این ابزار گریز و «تمام محتوای اینترنت» دسترسی دارند. همین دسترسی است که گردش مالی چندهزار میلیارد تومانی برای این فروش این ابزار ایجاد کرده و البته، خدا می‌داند چه کسانی پشت فروش آن‌ها هستند.

از موسیقی اگر بخواهم بگویم، خواننده‌ای که چهل و چند سال پیش از تهران به لوس‌آنجلس نقل مکان کرده، در تمام این سال‌ها صدایش از طریق کاست‌ها، سی‌دی‌ها و سپس سایت‌های دانلود موسیقی، در کشور شنیده شده. خواننده‌های خارجی که هیچ وقت پایشان به ایران نرسیده، در کشور ما طرف‌دار دارند. فرقی نمی‌کند بیلی ایلیش آمریکایی باشد یا گروه بی‌تی‌اس کره‌ای. بسیاری از هم‌وطنان ما برای شرکت در کنسرت خواننده‌های «غیرمجاز» داخلی و خارجی به ارمنستان، ترکیه، امارات و بعضاً اقلیم کردستان می‌روند. قبلاً خواننده‌های لوس‌آنجلسی برای کنسرت گذاشتن به حاشیه خلیج فارس می‌آمدند، الان خواننده زیرزمینی از تهران به دبی می‌رود و برای طرفدارانش برنامه برگزار می‌کند. طرفدارانی که خیلی از آن‌ها نیز از ایران به آن شهر و کشور رفته‌اند.

فیلم و سینما را بخواهیم مرور کنیم، باید گفت که ما هیچ وقت نمی‌توانیم فیلم‌های خارجی را مثل بقیه مردم در اکثر کشورهای دنیا، روی پرده‌های سینما ببینیم. اما هر آنچه سانسور می‌شود - از فیلم و سریال‌های روز دنیا - با کمی تاخیر به دست ما نیز می‌رسد. اکثر کتاب‌هایی که چاپ یا تجدید چاپ آن‌ها ممنوع است، از راه‌های مختلف در دسترس ما قرار می‌گیرند.

بسیاری از موارد هم نگفتی هستند و از آن‌ها می‌گذریم.

آخر؛ بسیاری چیزها به طور رسمی از مردم ایران دریغ شده. چون کسان دیگری در جایگاه‌های دیگری، به جای همه مردم تصمیم گرفته‌اند. اما در همین سرزمین که اینترنت آزاد وجود ندارد، ما با پرداخت ماهانه یک مبلغ مشخص به اینترنت آزاد دسترسی داریم. نسخه کامل فیلم‌هایی که مستقیم یا غیرمستقیم توسط مراجع رسمی سانسور می‌شود، از راه دیگری به دست ما می‌رسد.

خلاصه کلام این که‌، ما در ایران همه چیز داریم. فقط نیاز است کمی بیشتر از حد معمول هزینه کنیم تا کسانی به سودشان برسند. این سبک از زندگی در کشورمان جا افتاده. فقط نگارنده متوجه نمی‌شود سال‌ها سیاست‌گذاری، اعمال فشار، تبلیغات سیاسی، تنظیم اسناد بالادستی و اعمالی مشابه این‌ها، چه نتیجه‌ای داشته؛ غیر از دوپاره کردن زندگی ما ایرانی‌ها.