توسعه یک اقتصاد غیرکربنی نیاز جهان ماست و این امر به اراده همه کشورها وابسته است. در کشورهای ثروتمند روند تغییر در ذهن و در اقتصاد آغاز شده است. این تحول باید همه جانبه و جهانی باشد. چالش زیستبوم، چالش بزرگ بشریت است. کشورهای مرفه باید تجربه علمی و اقتصادی خود را انتقال دهند و به کمک کشورهای فقیر بیایند.
خسارتهای کلان برای کشورهای فقیر
براساس ارزیابی سازمان ملل کشورهای فقیر دارای تولید گازهای گلخانهای بسیار کمی هستند ولی از گرمایش زمین که توسط کشورهای ثروتمند تولید میشود بسیار رنج میبرند. براساس همین ارزیابی کشورهای فقیر هر ساله نیازمند مبلغی بین ۱۹۷ تا ۳۵۵ میلیارد یورو برای سرمایه گذاری هستند. آسیبهای کلانی ناشی از توفانها، بیابانزاییها، آتش سوزیها، سیلابها، تخریب کشاورزی فراوان هستند. یکی از تصمیمهای کنفرانس کاپ ۲۸ ایجاد یک صندوق مالی است تا کشورهای ثروتمند کمکهای مالی خود را به آن واریز نمایند. شرکت انرژیهای تجدیدپذیر «ماسدار» وابسته به گروه نفتی امارات متحده عربی میزان ۱۰۰ میلیون به این صندوق واریز نموده است. البته این مبلغ یک اقدام بازاریابی و تبلیغاتی است، به امید آنکه قراردادهای کلان با کشورهای دنیا به درآمدهای هنگقتی بیانجامد. آلمان و فرانسه نیز همین مبلغ را در نظر گرفتند. انگلستان ۵۰ میلیون، آمریکا ۱۷,۵ میلیون و ژاپن ۱۰ میلیون به صندوق واریز میکنند.
این پولها نسبت به نیاز مالی سالانه کشورهای فقیر خیلی فاصله دارند. ولی چرا هزینههای کشورهای فقیر بالاست؟
این کشورها خود منبع اصلی انتشار گازهای گلخانهای نیستند ولی خسارت ناشی از گرمایش هنکفت است. براساس گزارش سازمان ملل تعداد ۵۵ اقتصاد کشورهای فقیر از سال ۲۰۰۰ تا کنون بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار خسارت دیدهاند. بعنوان نمونه پاکستان فقط یک درصد گاز گلخانهای را منتشر میکند. اما همین کشور به لحاظ آب شدن یخچالهای طبیعی و سرازیر شدن سیلابها، تعداد ۸۰۰,۰۰۰ خانه مسکونی را از دست داده و ۳۳ میلیون جمعیت مربوطه را به نقاط مختلف کوچ داده است. این ویرانیها ۱۵ میلیارد دلار هزینه برداشته است و این وضع ناهنجار بیماری هایی مانند میگرن و تب و بیماری چشم نزد مردم فقیر را بطور وسیع رشد داده است. بنگلادش با بالا آمدن آب اقیانوس ۲۰ درصد زمین خود را از دست خواهد داد و به این ترتیب ۳۰ درصد از محصولات کشاورزی خود را از دست خواهد داد و تعداد مهاجران اقلیمی آن تا سال ۲۰۵۰ تعداد ۵۰ میلیون خواهد بود. کل آفریقا فقط ۴ درصد کل گازهای گلخانهای جهان را تولید میکند ولی جمعیت آفریقا باید هزینه بسیار بالایی را بدهد زیرا ویرانگریها بیشمارند. اگر بر پایه یک فرضیه درجه گرمایش به ۳ درجه برسد، آفریقا باید بیش از ۱۴ میلیارد دلار هزینه بدهد. با توجه به حرارت زمین و تخریب زمینهای کشت، در آفریقا میزان ۱۶ میلیارد دلار سرمایه گذاری باید صورت گیرد تا میلیونها انسان از فقر نجات یابند.
کمک دولتهای ثروتمند برای این بودجههای کلان کافی نیست. دو اقتصادان فرانسوی، گابریل زوکمان و استر دوفلو پیشنهاد میکنند که کشورهایی که قرارداد کاپ ۲۸ را در سال ۲۰۲۳ امضا میکنند متعهد بشوند تا یک مدل مالیاتی جهانی را بوجود آورند. آنها میگویند شرکتهای چند میلیتی باید حداقل ۱۵ درصد از سود خود را به مبارزه علیه گرمایش در جهان اختصاص دهند. (منبع «ماریان» ۱۳ دسامبر۲۰۲۳). البته این پیشنهاد اقتصادانان فرانسوی جالب است ولی متاسفانه شرکتهای چند ملیتی آنرا نمیپذیرند. هیچ اجبار حقوقی بین المللی وجود ندارد که این شرکتها خود را مجبور بدانند.
هجوم نفت خواران علیه کنفرانس کاپ ۲۸
نهاد «هیئت بین دولتی تغییرات آب و هوایی» که در سال ۱۹۸۸ بوجود آمد و دربرگیرنده دانشمندان و متخصصان کشورهای عضو سازمان ملل متحد است، بویژه در گزارشهای علمی خود تمام تغییرات آب و هوای جهان را منتشر میکند. این بررسیهای علمی قابل دسترس برای همه کشورها و پایه تصمیمهای سازمان ملل و کنفرانس کاپ میباشد. این نهاد علمی اعلام نموده که تا سال ۲۰۵۰ میلادی ذغال سنگ ۹۵ درصد، نفت ۶۰ درصد و گاز ۴۵ درصد باید کاهش یابد تا میزان گرمایش از ۱,۵ درصد بالاتر نرود. این هدف در صورتی تحقق مییابد که واقعن انرژی پاک فعالانه گسترش یابد و انرژی فسیلی بطور جدی کاهش یابد. در برابر این بررسی علمی و تاکید بر تغییر ساختار سوختی، شرکتهای نفتی و کشورهای تولید کننده، میگویند نباید تولید انرژی فسیلی را کاهش داد، بلکه باید شیوه «بازیافت و ذخیره کربن» را در دستور قرار داد. این تکنیک به این ترتیب است که باید گازهای دیوکسیدکربن را از نفت و گاز جدا ساخت و آنها را ذخیره نمود و سپس مواد سوختی منزه را استفاده نمود. بنابرگفته متخصصان این تکنیک کارساز نیست و فقط میتواند یک درصد جداسازی کند. بنابراین خوشبینی کارتلهای نفتی با واقعیت بسیار فاصله دارد. آنها آزادی کامل برای انتشار گازهای گلخانهای را میخواهند.
در واقع ما در برابر دو منطق متضاد قرارداریم: منطق کارتلهای نفتی و ادامه مصرف سوخت فسیلی با شدت تمام از یکسو و از سوی دیگر خواست متخصصان و فعالان محیط زیست مبنی ضرورت خروج از مصرف مواد فسیلی هر چه سریعتر. کنفرانس کاپ ۲۸ در این تضاد قرار دارد و تنها تناسب قوا میان نفتخواران و دانشمندان اقلیمی است که تصمیمها را جهت خواهد داد. در واقع تمام کارتلهای نفتی و دولت هایی مانند چین و روسیه و عربستان و هند و ایران و قطر و امارات متحده عربی و عراق و غیره با قاطعیت مخالف خروج از انرژیهای فسیلی هستند. برای نمونه «سازمان صادرکنندگان نفت» (اوپپ) در یک اعلامیه رسمی بتاریخ ۸ دسامبر ۲۰۲۳ دبیرکل این سازمان به ۱۳ کشور عضو خود حاضر در کنفرانس کاپ ۲۸ آشکارا پیام داده و خواستار طرد هرگونه پیشنهاد علیه انرژی فسیلی شده است. افزون برآن این اعلامیه از کشورهای نفتی دیگر مانند روسیه و مکزیک و آذربایجان و مالزی نیز خواسته تا در دفاع از انرژی فسیلی همگام و متحد باشند. این سیاست یک استراتژی جنگی تبلیغاتی علیه بهبود زیست محیطی جهان است.
تمام کارتلهای نفتی برای سودجوئی بیشتر تحلیل علمی را وارونه نشان میدهند. گرمایش زمین افسانه نیست. امروز دانشمندان جهان و متخصصان سازمان ملل در باره گرمایش خطرناک زمین توافق دارند. از یک صدسال پیش بخاطر فعالیت تولیدی انسان و مصرف مواد فسیلی تعادل آب و هوا بهم خورده است. عامل اصلی ویرانگری اقلیم زمین، گازهای ناشی از نفت و گاز و ذغال سنگ است. البته تخریب جنگلها و خشک شدن رودها و دریاچهها و آتش سوزیها، نیز وضع اقلیمی را وخیم تر کرده است. به این تابلو نگاه کنید گرمایش زمین واقعیت جهان ماست.
در چهل سال اخیر بیش از پیش تابستانهای گرم داریم. در تابلوی پائین ماه ژوئیه بیش از پیش گرم تر شده است. در چهل سال اخیر ماه ژوئیه ۲۰۲۳ گرمترین ماه ژوئیه بوده است. این تغییرات اتفاقی نیست. دانشمندان رابطه این پدیدهها را با سوخت کربنی نشان دادهاند.
در برابر این واقعیت نگران کننده، غولهای نفتی با حمایت دولتهای رانت خوار و عوامل لابیگری، استراتژی مانیپولاسیون را سازماندهی کردهاند و کارزار بزرگی علیه سیاست محیط زیستی سامان دادهاند. کنفرانس کاپ ۲۸ زمان تعرض و دروغپردازی این کارتلهای نفتی است. دانشمندان اقلیم جهانی میدانند که خروج از مدل سوخت کنونی نیازمند برنامه ریزی و سرمایه گذاری سنگین است. ولی مبلغان اقتصاد کربنی میگویند طرفداران اقتصاد پایدار «درک ذهنی» دارند و واقعیت را نمیشناسند. این مبلغان در پی اغتشاش افکار عمومی هستند و تلاش میکنند انواع و اقسام موانع را بوجود آورند. ما میدانیم که جهان نیازمند یک اقتصاد شکوفاست تا مردمان بتوانند رفاه داشته باشند. این رفاه تناقضی با توسعه اقتصادی متکی بر انرژیهای پاک ندارد. اقتصاد بازار و آزاد با اقتصاد پایدار سرسازگاری دارد.
جلال ایجادی
جامعه شناس، دانشگاه فرانسه
-----------------------------------------------------
جلال ایجادی در کتابهای گوناگون در باره جنبشهای اجتماعی در جهان و انقلابهای ایران نوشته است. آخرین کتاب او «انقلاب برای گسست، جامعه شناسی انقلاب زن زندگی آزادی»، ۳۳۰صفحه انتشارات فروغ. این نویسنده تا کنون کتاب «نواندیشان دینی، روشنگری یا تاریک اندیشی»، ۳۱۰ صفحه، نشر مهری، کتاب «جامعه شناسی آسیبها و دگرگونیهای جامعه ایران»، ۴۰۰ صفحه، انتشارات نشرمهری، کتاب «بررسی تاریخی، هرمنوتیک و جامعه شناسی قرآن»، ۳۸۰ صفحه، و کتاب «اندیشه ورزیها در باره جامعه شناسی، فلسفه، زیستبومگرایی، اقتصاد، فرهنگ، دین، سیاست»، ۷۲۰ صفحه، چاپ نشر مهری، منتشر شده است. جلال ایجادی هر هفته پنج برنامه تلویزیونی در زمینه انقلاب، لائیسیته، دمکراسی، فلسفه، جامعه شناسی و نقد قرآن و اسلام، تهیه و پخش میکند. این برنامهها را در یوتوب میتوانید مشاهده کنید. ایجادی آخرین اثر خود را بنام «بحران بزرگ زیستبوم جهان و ایران» در ۴۸۰ برگ، انتشارات فروغ، منتشر نمود.
پیام و تبریک به نرگس ایران، اکبر کرمی
پردهخوانانِ سیاسی، مسعود نقره کار