موازنه‌ای که به تدریج به نفع ایران تغییر کرد

با گذشت زمان، ایران به طور پیوسته برای تقویت نفوذ ژئوپلیتیکی خود از طریق استخدام و تامین مالی نیروهای همدل در داخل عراق تلاش کرده است. این بخشی از تلاش بزرگ‌تر ایران برای ایجاد یک بلوک منطقه‌ای از قدرت شیعی است که از حزب‌الله لبنان تا حوثی‌های یمن امتداد دارد.

ایران در سال‌های اخیر دولت عراق را تحت فشار قرار داد تا شبه‌نظامیان شیعه این کشور را که برخی از آنها به تهران وفادار هستند، و نیز گروه‌های مسلح سنی، مسیحی و ایزدی وابسته را به بخشی از دستگاه امنیتی عراق درآورد و به آن‌ها مشروعیت بخشد.

علاوه بر این، این شبه نظامیان شیعه توانسته‌اند احزاب سیاسی موفقی تشکیل دهند که ائتلافی از آن‌ها در انتخابات ۲۰۲۱ حدنصاب کرسی‌های لازم برای انتخاب نخست‌‌وزیر را به دست آوردند.

رویکرد مخالفان عراقی به حضور نیروهای همسو با تهران

با توجه به نفوذ فزاینده ایران، رهبری عراق به حوثی‌ها و حماس اجازه داد تا دفاتری در بغداد باز کنند. به گزارش منابع به نقل از نیویورک تایمز، برخی از مقامات عراقی به طور خصوصی از حضور این گروه ها ابراز ناراحتی کردند اما به دلیل نفوذ قوی احزاب سیاسی عراقی همسو با ایران، احساس کردند که نمی توانند از آن جلوگیری کنند.

به گفته مقامات عراقی و غربی و همچنین یکی از اعضای یک گروه مسلح عراقی، این دفاتر، که عمدتاً بر ایجاد ارتباطات در داخل عراق متمرکز هستند، در ماه ژوئن راه‌اندازی شدند. آنها این اطلاعات را به دلیل ماهیت حساس موضوع به صورت ناشناس به اشتراک گذاشتند.

این دو دفتر جدید - یکی برای گروه سنی حماس و دیگری برای حوثی‌های شیعه - نشان می‌دهد که چقدر سیاست عراق از زمان سقوط صدام تغییر کرده است.

اگرچه که صدام هم یک مسلمان سنی بود، اما رژیم او جنبش‌های اسلام‌گرای سنی مانند اخوان‌المسلمین را که حماس با آن‌ها در ارتباط بود، سرکوب کرد. او آنها را تهدیدی بالقوه برای هژمونی حزب بعث خود می دانست.

بسیاری از عراقی‌ها مدت‌ها پس از سقوط صدام نیز از چنین گروه‌هایی دوری می‌کردند، مخصوصا اینکه گروه‌های شبه‌نظامی سنی از جمله القاعده در عراق و بعد از آن داعش ظهور کردند.

جنبش‌های مسلمان شیعه نیز با سرکوب شدید مواجه بودند، چرا که صدام حسین می‌ترسید این گروه‌ها نیز علیه او توطئه کنند. اعضای این گروه‌ها یا به تبعید رانده شدند یا زندانی و اعدام شدند.

نگرانی از عکس‌العمل اسرائیل

سیاست در عراق امروز تحت تسلط آن دسته از احزاب شیعه‌ای است که تمایل زیادی به ایران دارند. این تغییر به گروه‌های خارجی که با ایران ارتباط دارند، اجازه داده است تا با تقویت آنچه که به عنوان محور مقاومت ایران شناخته می‌شود، به مقابله با نفوذ آمریکا و اسرائیل در منطقه بپردازند.

توماس جونو، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه اتاوا گفت: «یک روند نهادسازی رو به رشد در روابط بین شرکای ایران در محور مقاومت مشاهده می‌شود.»

او گفت که با در نظر گرفتن این هدف، ایران اتاق‌های عملیات مشترکی ایجاد کرده و جلسات منظمی برگزار کرده تا رهبران این گروه‌ها را گرد هم ‌آورد، تلاش‌هایی که از زمان حمله حماس و متحدانش به اسرائیل و شروع جنگ در نوار غزه «تشدید» شده است.

یکی از نگرانی‌ها این است که حضور گروه‌های تحت حمایت ایران در عراق می‌تواند ارتش اسرائیل را به حمله به داخل خاک عراق و بی‌ثباتی بیشتر منطقه وادار کند.

به همین ترتیب، نگرانی‌هایی وجود دارد که جناح‌های مسلح عراق بیشتر از قبل با نیروهای نیابتی مورد حمایت ایران متحد شوند و حملات خود را علیه اسرائیل هماهنگ کنند. کما اینکه گروه‌های عراقی به همراه حوثی‌ها مدعی شدند که ۸ مرتبه در ژوئن و ۳ بار در ژوئیه به طور مشترک به اسرائیل حمله کرده‌اند.

جنگ غزه و میزبانی عراقی‌ها از حماس و حوثی‌ها

حماس دفتر خود را در بغداد در محله‌ای متوسط‌نشین با خانه‌های قدیمی دو طبقه متعلق به دهه ۱۹۷۰ و ساختمان‌های جدیدتر تأسیس کرده است. بخش‌هایی از این محله تحت کنترل کتائب حزب‌الله، یک گروه مسلح شیعه سرشناس عراقی همسو با ایران است.

نماینده دفتر حماس در بغداد، محمد الحافی، یکی از اعضای دفتر روابط عربی و اسلامی حماس است و حفاظت خود را از کتائب حزب الله در عراق دریافت می‌کند.

او بارها با گروه ها و افراد مختلف عراقی از سازمان های شیعه مرتبط با محور مقاومت و گروه های سنی که با ایدئولوژی اخوان المسلمین حماس همسو هستند، دیدار کرده است.

حسام الرباعی، سخنگوی یک حزب سیاسی شیعه عراقی به نام «خدمت» به نیویورک تایمز گفته است که در چندین نوبت با آقای الحافی دیدار کرده است. الرباعی گفت که الحافی «یک شخصیت سیاسی است، نه یک شخصیت نظامی، و داشتن دفتر به او اجازه می دهد پیام ها را مستقیماً و نه از طریق یک واسطه به سیاستمداران عراقی منتقل کند.»

افتتاح دفتر حماس همچنین برای حزب اسلامی عراق، حزبی سنی که در فلسفه اخوان المسلمین مشترک است، اما در سال های اخیر حضور عمومی چندانی نداشته است، موهبت بوده است. اخوان، یک سازمان سنی بین المللی، توسط برخی کشورهای عربی به عنوان تروریست محکوم شده است، اما توسط برخی دیگر پذیرفته شده است.

رشید العزاوی، رئیس حزب اسلامی عراق خاطرنشان کرد که جنگ ویرانگر در غزه، همدردی مردم عراق از همه مذاهب را به همراه داشته و آنها را پذیرای حماس کرده است. او گفت که این گروه برای «یک آرمان بشردوستانه» مبارزه می‌کند.

استقبال از حوثی‌ها نیزبه طور ویژه در میان شیعیان گرم بوده است.

ابو ادریس الشرفی، نماینده حوثی ها در عراق نیز در اوایل ژوئیه با شخصیت‌های کلیدی در بغداد از جمله قیس الخزعلی، رهبر گروه مسلح وابسته به ایران عصائب اهل الحق و شاخه سیاسی با نفوذ آن دیدار کرده است.

الشرفی همچنین از رهبران قبایل در مناطق روستایی جنوب عراق دیدن کرده است و در آنجا ویدئویی را در کانال حوثی ها در عراق منتشر کرده است. او در این ویدئو خنجر تشریفاتی یمنی‌ها را بر تن داشت و از سران قبایل خواست تا علیه اسرائیل جهاد کنند.

سعد الساعدی، یکی از اعضای حزب سیاسی شیعه صدیقون در پارلمان گفت: «حضور نماینده حوثی ها در عراق مورد استقبال همه احزاب سیاسی عراق است. به ویژه به این دلیل که آنها نماینده دولت یمن و همچنین نماینده بخش مهمی از محور مقاومت هستند.»