بازخوانی بیانیه‌ی همبستگی رضا پهلوی، سیزده سال پس از انتشار
در فضای سرد و پراکنده امروز سیاست ایران، جایی که گروه‌های مخالف حکومت بیش از آنکه به هم نزدیک شوند، از هم فاصله می‌گیرند، بازخوانی برخی فراخوان‌ها و بیانیه‌ها، معنایی دوچندان می‌یابد. یکی از این اسناد مهم، بیانیهٔ رضا پهلوی در تاریخ ۶ ژوئیه ۲۰۱۲ است؛ متنی که در همان زمان نیز فراخوانی جدی به همبستگی ملی بود، اما امروز و در دل بحران‌های متراکم ایران، به سندی تاریخی و هشدارآمیز بدل شده است.
در این بیانیه، رضا پهلوی سخن از «غرق شدن در ایران» به میان می‌آورد، نه در گروه، نه در حزب، نه در مرام‌نامه‌ها. او ما را فرامی‌خواند تا از منافع تنگ‌نظرانه عبور کنیم و ایران را جایگزین من سازیم؛ تا بفهمیم بدون یک میهن آزاد، هیچ‌یک از ما به چیزی دست نخواهیم یافت. این پیام ساده اما عمیق، چیزی فراتر از شعار است. این بیانیه، نقشه‌راهی‌ست برای بازسازی اعتماد ملی.
مسئله، نداشتن دشمن مشترک نیست؛ نداشتن زبان مشترک است
رضا پهلوی با بیانی صریح، اما بدون حمله و تخریب، ما را به پذیرش این واقعیت فرامی‌خواند که هیچ‌کس--even بهترین‌ها--نمی‌توانند به‌تنهایی راه آینده را بگشایند. او با این حرف، هم به مردم امید می‌دهد و هم اپوزیسیون را به تأمل وا‌می‌دارد. پیام روشن است: اگر هنوز بر سر آنچه «باید میشد» در گذشته مشغول جدل باشیم، چیزی از «آنچه باید بشود» در آینده نصیبمان نخواهد شد.
سال‌هاست که اپوزیسیون ایران، به جای آنکه دشمن مشترک خود را نشانه بگیرد، درون خود می‌جنگد. این بیانیه به روشنی می‌گوید: یا با هم آزاد خواهیم شد، یا جدا از هم، همچنان بردگان استبداد خواهیم ماند. این هشدار، تنها یک تعبیر شاعرانه نیست؛ تشخیص واقع‌گرایانه‌ای از مسیری است که داریم اشتباه می‌رویم. جملهٔ پایانی آن بیانیه، که اکنون پس از سیزده سال همچنان طنین دارد، چنین است:
«یا با هم آزاد خواهیم شد و آزاد خواهیم ماند، یا جدا از هم تا ابد بار سنگین استبداد را به دوش خواهیم کشید.»
این جمله، نه فقط پایان یک بیانیه، بلکه آغاز یک مسئولیت تاریخی است.
ایران، پیش از من و تو
در دل این متن، مفهومی نیرومند نهفته است: ما افراد تفکیک‌ناپذیر یک ملت‌ایم، نه جزایری جدا از هم. همین باور، پایه‌ی هر پروژه ملی و نجات‌بخشی‌ست. تجربه جنبش‌های آزادی‌خواهانه در سراسر جهان نشان داده که پیروزی، زمانی رخ می‌دهد که تفاوت‌ها در دل یک هدف واحد حل شود، نه آنکه هر تفاوتی به بهانه‌ای برای انشعاب و حذف تبدیل گردد.
رضا پهلوی در این بیانیه، بیش از آنکه سخن از «قدرت» بگوید، از «مسئولیت» حرف می‌زند. و این تفاوتی مهم است. او مدعی نیست که پاسخ همهٔ پرسش‌ها را دارد. برعکس، می‌گوید هیچ‌کس چنین جایگاهی ندارد. اما آنچه دارد، دغدغه ایران است. همین نقطه، تفاوت اصلی او با بسیاری از مدعیان امروز است: او می‌خواهد ما با هم، نه زیر پرچم او، بلکه زیر پرچم ایران بایستیم.
آزمون همبستگی، امروز است
ما ایرانیان در بزنگاه تاریخی‌ای ایستاده‌ایم که آینده را یا با اراده جمعی رقم خواهیم زد، یا با انفعال و واگرایی به نابودی خواهیم سپرد. همبستگی‌ای که در این بیانیه از آن سخن می‌رود، یک درخواست احساسی یا شعاری نیست؛ ضرورتی تاریخی است. مسیری است برای تبدیل اپوزیسیون پاره‌پاره به یک نیروی ملی. هر روز که در این راه تعلل کنیم، بهایش را نه فقط ما، بلکه نسل‌های بعدی خواهند پرداخت.
بیایید یک بار، فقط یک بار، منافع ملی را بر منافع فردی مقدم بداریم.
بیایید یک بار، نه برای فردی خاص، که برای ایران، با هم هم‌صدا شویم.
ایران، خانهٔ ماست.
و هیچ خانه‌ای، بدون همدلی اهل آن، آباد نخواهد شد.
:::
رضا پهلوی من همبستگی میان هم وطنانم را، کلید رهایی ایران خوانده ام
باور من این است که ملت آزاد نخواهد شد مگر همه ایرانیانی که به استقلال وطن خود و استقرار حکومت مردم و قانون معتقدند، هم دوش با هم در راه رسیدن به هدفهای مشترک گام بردارند. آینده ایران، آیندهٔ شایسته مردم ما، در گرو این همبستگی است. اما چگونه می‌توان نه تنها به آرمان و سخن بلکه بر عرصه پیکار و عمل، همبسته و هم دوش شد؟ به عقیده من، ما هنگامی همبسته خواهیم شد، که از خود بیرون آییم و غرق در ایران شویم. دیگر در برج عاج خود ننشینیم، یک بعدی نیاندیشیم، و تنها از دریچه محدود چشمان خود به ایران نگاه نکنیم. همبسته آنگاه خواهیم شد که خود را افراد تفکیک ناپذیر یک ملت، یک تاریخ و یک سرنوشت بدانیم.
منطق خشک و حسابها و منافع گروهی و مسلکی را مهار بزنیم، و از احساسات غریزی خود، به عنوان یک ایرانی، به عنوان عضو یک خانواده بزرگ و کهن، الهام بگیریم. ملت" را جانشین „من" کنیم". بدانیم که تاریخ ما طولانی تر، هویت ما قویتر و تجربه‌های ما گوناگون تر از آن است که هیچ یک از ما بتواند به تنهايی یکه تاز عرصه پیکار و پرچمدار آینده ایران شود. آن هنگام همبسته خواهیم شد که بدانیم هیچ یک از ما، حتى بهترین و پاکترین میان ما، در برگیرنده همه حقیقت نیست. هر یک از ما بازتاب پاره‌ای از حقیقت و مظهر بخشی از گذشته و آینده ایران است. همبسته وقتی خواهیم شد که بدانیم، بی یک میهن آزاد و سربلند، هیچیم. و جدال ما بر سر آنچه که باید میشد و آنچه که باید بشود ما را به جایی نخواهد رساند. یقین داشته باشیم، که جدا از هم میراثی جز شکست برای فرزندان خود باقی نخواهیم گذشت. بدانیم که، یا با هم آزاد خواهیم شد و آزاد خواهیم ماند، یا جدا از هم تا ابد بار سنگین استبداد را به دوش خواهیم کشید.
رضا پهلوی
