هزینه عقب‌نشینی

عقب‌نشینی و اصلاحات برای رژیم ولایی - بر خلاف رژیم های دمکراتیک- به معنای تهدیدی ساختاری و فروپاشی است. چون نخست، جایگاه ولایی و قدرت مطلق رهبر به چالش کشیده می‌شود و اعتبار گفتمان او سقوط می کند. دوم، شبکه‌های اقتصادی و سیاسی وابسته به سپاه و بنیادها، که بر پایه رانت و انحصار شکل گرفته‌اند، با عقب‌نشینی از منابع مالی کلان محروم می‌شوند و ممکن است به فروپاشی دچار شوند. سوم، رهبر و نزدیکانش در معرض خطر محاکمه و حذف شخصی قرار می‌گیرند. و در نهایت، عقب‌نشینی بنیاد گفتمان و مشروعیت نظام را به‌طور اساسی متزلزل می‌کند. بنابراین، در راهبرد بقا به هر قیمت، عقب‌نشینی تقریباً معادل «خودکشی » برای رژیم است. حاکمیت ولایی اما مرگ را به «خودکشی » ترجیح میدهد.

هزینه مقاومت

مقاومت نیز البته هزینه‌هایی دارد، اما این هزینه‌ها عمدتاً بر دوش جامعه و اقتصاد ملی تحمیل می‌شوند، نه بر هسته مرکزی و سخت قدرت. فشار اقتصادی، تحریم‌ها، تورم و سقوط ارزش پول، نارضایتی عمومی و انزوای بین‌المللی از جمله پیامدهای مقاومت در مقابل افکار عمومی و اصلاحات است. با این حال، مزیت اصلی این مقاومت برای رژیم این است که قدرت رهبر و حلقه‌های وفادار حفظ می‌شود و شبکه‌های اقتصادی و امنیتی همچنان به منابع سیاسی-اقتصادی خود دسترسی دارند و رژیم هر چند کج دار و مریز به حیاتش ادامه میدهد. به عبارت دیگر، هزینه‌ها به مردم منتقل می‌شود و منافع در میان هسته سخت و بسته قدرت باقی می‌ماند.

سازوکارهای بقا در استبداد ولایی

رژیم‌ ولایی چند ابزار کلیدی برای حفظ بقا در اختیار دارد. نخست، سیطره گفتمانی و مشروعیت‌بخشی که از طریق ترویج گفتمان آخرالزمانی، تبلیغات موسسات مذهبی، سرکوب نرم بوسیله رسانه های گوناگون موازی و روایت دشمن خارجی یا داخلی صورت می‌گیرد. این مجموعه باعث می‌شود هزینه‌های مقاومت به عنوان ضرورت توجیه شوند. دوم، تمرکز قدرت در دست رهبر و حلقه وفاداران و ایجاد نهادهای موازی مانند سپاه و بنیادها، رسانه های حکومتی تضمین می‌کند که شبکه‌های کلیدی قدرت دوام داشته باشند. سوم، سرکوب انتخابی و هوشمندانه مانع از شکل‌گیری اعتراضات گسترده می‌شود. چهارم، انعطاف نهادی و مدیریت اقتصادی مانند اصلاحات ظاهری و جزئی و پروژه‌های رفاهی مانند توزیع کالابرگ و یارانه نقدی که نارضایتی ها را پنهان می‌کند. و در نهایت، انتقال هزینه‌ها به مردم و انباشت منافع توسط الیگارشهای ولایی که به سود هسته سخت قدرت تمام میشود.

جمع‌بندی

نظریه بقا در رژیم ولایی نشان می‌دهد که خودداری این رژیم از اصلاحات و مقاومت در مقابل مردم، گزینه‌ای عقلانی برای این رژیم تلقی میشود. چه این مقاومت با انتقال هزینه‌ها به جامعه و انباشت منافع برای هسته سخت قدرت و الیگارشهای ولایی همراه است. در همین راستا، عقب‌نشینی در مقابل مردم، و تن دادن به افکار عمومی اگرچه ممکن است فشارهای اجتماعی و اقتصادی را برای مردم کاهش دهد، اما برای رژیم تقریباً غیرقابل پذیرش است، زیرا خطر فروپاشی قدرت، تهدید جایگاه رهبر و کاهش مشروعیت گفتمان حاکم را به همراه دارد.