خلاصه مقاله پیتر راجرز برای مادرن دیپلماسی

ترجمه خبرنامه گویا

در سال‌های اخیر، تحریم‌هایی که آمریکا و متحدانش علیه ایران اعمال کرده‌اند، از یک ابزار اقتصادی فراتر رفته و تبدیل به ستون اصلی «دیپلماسی فشار» واشنگتن شده است. هدف این سیاست، تغییر رفتار ایران و تقویت نظم غربی اعلام شده بود، اما نتیجه‌ی آن در عمل، کاملاً برعکس بوده است.

طبق گزارش‌های کنگره آمریکا، تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران شدیدترین تحریم‌ها در چهار دهه گذشته است؛ تحریم‌هایی که دسترسی ایران به سیستم مالی جهانی، صادرات نفت و همکاری‌های صنعتی و نظامی را هدف قرار داده‌اند. با این حال، اقتصاد جهانی پیچیده‌تر از آن است که با چنین فشارهایی نتایج مورد انتظار واشنگتن حاصل شود.

تحریم‌ها نه‌تنها باعث کاهش ارتباطات خارجی ایران نشد، بلکه تهران را به‌سمت همکاری گسترده با چین سوق داد. تقریباً تمام صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۴ به چین رفته و همین موضوع پکن را به خریدار اصلی و تأثیرگذار نفت ایران تبدیل کرده است. چین از این وضعیت بهره‌مند شده و انرژی ارزان دریافت می‌کند، در زیرساخت‌های ایران سرمایه‌گذاری می‌کند و شبکه‌های مالی موازی ایجاد می‌کند که وابستگی به دلار را دور می‌زند.

مطالعات متعدد نشان می‌دهد که چین حتی به ایران در توسعه ابزارهای دورزدن تحریم‌ها کمک کرده است. تلاش‌های آمریکا برای جلوگیری از این همکاری--از جمله تحریم برخی پالایشگاه‌های چینی--نه‌تنها مؤثر نبوده، بلکه مسیرهای پیچیده‌تری برای تجارت پنهان نفت ایجاد کرده است.

با تداوم فشارهای غرب، روابط ایران و چین از یک همکاری تاکتیکی به یک وابستگی ساختاری تبدیل شده است. ایران در حال تبدیل شدن به پلی برای گسترش نفوذ ژئوپلیتیک چین در خاورمیانه است؛ مسیری که بازگشت از آن دشوارتر می‌شود.

بن‌بست سیاسی میان تهران و واشنگتن نیز این روند را سرعت بخشیده است. ایران بدون تضمین مشخص حاضر به مذاکره نیست، و آمریکا قادر به ارائه چنین تضمینی نیست. در این خلأ، چین و تا حدی روسیه جایگزین غرب شده‌اند.

این وابستگی خارجی، پیامدهای داخلی هم دارد: تقویت جناح‌های سیاسی طرفدار نگاه به شرق و تضعیف نیروهای متمایل به تعامل با غرب. به‌عبارت ساده، تحریم‌ها رفتار ایران را تغییر نداده؛ بلکه مسیر سیاست خارجی و داخلی این کشور را تثبیت کرده است.

تحلیلگران معتقدند ادامه این وضعیت به معنای از دست رفتن اهرم‌های نفوذ غرب است. اگر آمریکا می‌خواهد نقش خود را در خاورمیانه حفظ کند، باید از چرخه بی‌پایان تحریم‌ها خارج شده و مسیر دیپلماسی تدریجی را باز کند؛ مسیری که بتواند به کاهش تنش و باز شدن راه گفت‌وگو بینجامد.

در نهایت، میراث اصلی سیاست تحریم آمریکا علیه جمهوری اسلامی نه در گزارش‌های رسمی، بلکه در تغییر توازن قدرت جهانی دیده می‌شود: ایران اکنون بخشی از یک بلوک غیرغربی به رهبری چین است و این وابستگی هر سال عمیق‌تر می‌شود.