آیا خودارضایی عامل اصلی بروز مشکلات جنسی ماست؟ حميدرضا شيرمحمدي

يكي از سوالات بسيار شايعي كه در حال حاضر در جامعه ما مطرح است، تحقيق در مورد مسئله "خودارضايي" است. در واقع در حال حاضر سردرگمي عميقي از نظر درست بودن يا نبودن انجام خودارضايي در ذهن بسياري از افراد جامعه وجود دارد. سوالات بسيار زيادي در اين زمينه مطرح شده است، سوالاتي كه با مراجعه به پژوهشگران زمينه هاي مختلف علوم تجربي و انساني با پاسخ هاي متفاوتي روبرو شده است

تبليغات خبرنامه گويا	[email protected]

يكي از سوالات بسيار شايعي كه در حال حاضر در جامعه ما مطرح است (و علت مراجعه و كند و كاو بسياري از افراد به سايت دانش نوين جنسي novinjensi.com نيز هست) تحقيق در مورد مسئله "خودارضايي" است. در واقع درحال حاضر سردرگمي عميقي از نظر درست بودن يا نبودن انجام خودارضايي در ذهن بسياري از افراد جامعه وجود دارد. سوالات بسيار زيادي در اين زمينه مطرح شده است، سوالاتي كه با مراجعه به پژوهشگران زمينه هاي مختلف علوم تجربي و انساني با پاسخ هاي متفاوتي روبرو شده است. بعضي ها با خودارضايي موافق اند و معتقدند هيچ دليل علمي براي خودداري از آن وجود ندارد. بعضي ديگر بشدت با آن مخالفند و سعي ميكنند ديگران را به خودداري از آن تشويق كنند. بعضي ديگر با خودارضايي مشروط موافقند و بعضي ديگر خودارضايي را تنها محدود به شرايط خاص (و بخصوص عدم دسترسي به همسر) مجاز ميشمارند. بعضي معتقدند خودارضايي با مشكلات جسمي و روحي زياد و متنوعي همراه است. بعضي فكر ميكنند خودارضايي هيچ عارضه اي ندارد. واقعاً كلاف سردرگمي است. اما همه در يك چيز اشتراك نظر داريم: همه ما اين كار را ميكنيم، فقط نميدانيم بعدش چه بلايي به سرمان مي آيد؟! (كه به هرحال چندان تفاوتي در اصل انجام كار نميكند چون به هرحال كار خود را ميكنيم). حالا تا وقتي مسئله شخصي است "اين موضوع به خودمان ربط دارد" اما وقتي داراي همسر رسمي هستيم واقعاً معلوم نيست واكنش همسرمان به اين امر چيست و اين دفعه ديگر واقعاً نميدانيم بعدش چه بلايي به سرمان مي آيد؟! (فيلم زيبايي آمريكايي را ديده ايد؟ ظاهراً نظر همه خانمها بر اين است كه سرنوشت شوم آقاي برن هام- با بازي كوين اسپيسي- لياقت همه مرداني است كه كنار همسرشان اقدام به آن جور كارها ميكنند!) شايد بد نباشد اينجا- بصورت پرسش و پاسخ- بدنبال پاسخي براي برخي از سوالات شايع در مورد خودارضايي باشيم.
1. آيا خود ارضايي از نظر علمي براي انسان عارضه يا خطري ندارد؟
خودارضایی در میان مردان امر کاملا شایعی است (بيش از 90 درصد از مردان در طول زندگی حداقل یک بار اقدام به خودارضایی کرده اند) که به اعتقاد بعضي علامت سلامت جنسی یک مرد (و البته يك زن) بشمار میرود. فرهنگ و مذهب 2000 ساله یهودیت و اسلام بشدت افراد را از ریختن آب منی به خارج از رحم زنان (که شامل خودارضایی هم میشود) نهی کرده است. (در واقع آنچه در اسلام منع شده است نه لذت بردن از خود، كه ريختن آب مني به بيرون بوده است. در واقع تا آنجا كه من يادم است هيچ اظهار نظر مخالفي در مورد خودارضايي خانمها وجود نداشته است) وجود چنین فشار فرهنگی – مذهبی ریشه داری باعث شده است تا در میان مردم شایعات فراوانی در مورد عوارض ناشی از خودارضایی شكل بگيرد. شایعاتی مانند احتمال کاهش بینایی و کوری- ضعف عمومی قوای جمسانی- غش و دیوانگی- و موارد بسیاری مانند آن. تقريباً اغلب افرادي كه بطور مرتب خودارضايي ميكنند، سعي ميكنند در اولين برخورد با علائم يك اختلال، آن را به موضوع خودارضايي خود نسبت دهند. ظاهراً هنوز دلايل علمي قاطعي به نفع اين شايعات يافت نشده است و از آن طرف مزایای بسیاری چون امکان تقویت تخیلات و توانایی و اعتماد به نفس جنسی و همینطور کاهش تنشهای روحی و جنسی افراد، براي آن برشمرده شده است. شاید متعجب بشوید از اینکه بدانید یکی از روش های موفق درمان زودارضایی مردان نوعي خودارضایی هدايت شده است (البته با روش و جزئیات خاص خود). يكي از دوستان سوال ميكرد آيا نبود دليل علمي دال بر عارضه دار بودن خودارضايي دليل بر بي خطر بودن آن است؟ پاسخ اين است كه با توجه به اصل برائت در زندگي روزمره وقتي دليلي بر خودداري از انجام كاري وجود ندارد واقعاً اجازه داريم كه آن را انجام دهيم (البته ميل خودتان است. سوءتفاهم نشود من اصراري ندارم!)
2. آيا خودارضايي يك فعاليت جنسي طبيعي است؟
با رسيدن زمان بلوغ و افزايش سطح هورمون هاي جنسي و بروز صفات ثانوي در اندام هاي تناسلي، كنجكاوي هاي جنسي نيز افزايش مي يابد. اين نوجوانان هرچند از لحاظ عملكردي داراي توانايي داشتن رابطه جنسي و نزديكي با جنس مخالف اند، بدليل مخالفت ها و فشارهاي محيطي از اين كار بازداشته ميشوند. تجمع اين فشارهاي دروني غريزي باعث چاره جويي فرد و يافتن راهي براي تخليه اين تنشهاي جنسي است. در اين زمان خودارضايي اغلب ساده ترين راه براي فروكش كردن اين هيجانات است. در اين بين پسرها زودتر و بيشتر از دخترها اقدام به خودارضايي ميكنند (كه با توجه به اختيارات و آزادي هاي بيشتر آنها در جامعه چندان هم دور از انتظار بنظر نميرسد). هرچند بسيار ديده شده است كه دختران و پسران از سنين پايين تر هم اقدام به خودارضايي كنند (بارها دخترخانم هايي با من صحبت كرده اند كه به ياد داشتند از سنين 4 يا 5 سالگي اقدام به خودارضايي ميكردند)، تفاوت عمده خودارضايي در سن بلوغ در حضور تخيلات جنسي غني و متنوع است. اين تخيلات جنسي نقش مهمي در شكل دادن هويت جنسي فرد دارد، در پناه اين تصورات وي ميتواند در يك محيط شبيه سازي شده به تمرين نقش جنسي خود در رابطه با جفت احتمالي بپردازد. نوع و محتواي اين تخيلات در دو جنس كمي متفاوت است. در مردان تصورات جنسي بيشتر شامل زنان برهنه و رفتارهاي جنسي آلت محور است. در دخترخانمها اين فضا بيشتر شامل صحنه هايي است كه در آن مرد مورد علاقه اشان در موقعيت هاي عاشقانه اي مانند طبيعت دور از غوغاي انساني، به شدت به آنها ابراز عشق و عاطفه ميكند. بوسه و نوازش جزء مهم اين صحنه ها را تشكيل ميدهد. بنابراين در اين دوران خودارضايي يك مرحله مياني در شكل دادن هويت و توانايي هاي جنسي فرد را تشكيل ميدهد. در بزرگسالي نيز خودارضايي (به دور از احساس ترس و گناه و تشويش) نقش مهمي در كاهش تنشهاي دروني (اعم از جنسي و غير جنسي) بعهده دارد. هنگام خشم و ترس و ناراحتي هاي دروني معمولاً خودارضايي يك واكنش دفاعي براي برگشت به تعادل روحي ابتدايي به شمار مي رود. اما در مورد كلمه طبيعي بودن. راستش را بخواهيد من با اين كلمه "طبيعي" مشكل دارم و فكر ميكنم در جامعه يك معناي روشن و مشخصي ندارد. اگر طبيعي را به معناي سالم بگيريم پاسخ مثبت است. از نظر من بعنوان يك سكسولوژيست، خودارضايي دركل يك فعاليت جنسي سالم است. اما كامل نيست ناقص است، چون بدون حضور فيزيكي جفت (= پارتنر) صورت ميگيرد و مانند آن هم ارضاء كننده نيست چون حواس پنجگانه كارايي واقعي لازم در افزايش تحريكات حسي را ندارند. فقط تجسم و تصور است كه وارد ميدان ميشود. براي توضيح بيشتر بايد دقت كرد كه خودارضايي هم مانند بقيه فعاليت هاي جنسي اگر در شرايط نامناسبي انجام شود يك فعاليت جنسي ناسالم است كه با عوارض بعدي همراه خواهد بود (مثلاً در شرايط ترس و اضطراب و عجله و هيجان شديد و احساس گناه) و اين مسائلي است كه خيلي ها نميتوانند از هم جدا كنند و خيلي سوال ميشود.
در مورد تعداد و مدت خودارضايي نميتوان هيچ چهار چوب مشخصي بعنوان محدوده نرمال تعيين كرد. تعيين اينكه چه موقع ميتوان با قاطعيت اظهار نظر كرد كه فرد بصورت افراطي معتاد به خودارضايي شده و بايد به فكر چاره بود هميشه هم آسان نيست. يك معيار خوب اين است كه اگر خودارضايي به قدري افزايش يابد كه زندگي روزمره فرد را مختل كند بايد براي تعديل آن چاره انديشيد (گاهي گزارش شده كه يك فرد ممكن است تا روزي 20 بار اقدام به اين كار بكند).
3. آيا خودارضايي باعث بي نيازي از روابط جنسي طبيعي بين زن و مرد ميشود؟ آيا خودارضايي براي كسي كه همسر دارد درست است؟
در واقع خودارضايي بعنوان جايگزيني براي روابط جنسي طبيعي با جنس مخالف تصور نميشود. و اين دو معني دارد اول اينكه اگر كسي خودارضايي ميكند بي نياز از (ويا لزوماً بي توجه به) يك رابطه جنسي با جنس مخالف نيست و معني دوم اينكه رابطه جنسي دوطرفه زن و مرد هم به معني لزوم كنار گذاشتن خودارضايي نيست. اگر ما چنين نگرشي را بپذيريم هيچ ترسي از انجام خودارضايي حتي در كنار همسرمان نخواهيم داشت. خودارضايي فرآيند لذتبخشي است كه ميتواند (در كنار و) علاوه بر معاشقه و نزديكي دوطرفه انجام شود. هستند افرادي كه اين كار را در كنار همسرشان انجام داده اند و بدون واكنش بدي از آن لذت برده اند. نكته قابل توجه اين است كه خودارضايي خانم ها يكي از مهمترين موضوعات فيلم هاي جنسي تحريك كننده اقايان را تشكيل ميدهد و براي بسياري از آقايان خودارضايي همسرشان بسيار لذتبخش و تحريك كننده است. اما علت مخالفت بسياري از خانمها با خودارضايي شوهرشان (بعنوان يك توهين بزرگ) شايد نگراني از اين باشد كه خودارضايي بتدريج جايگزين روابط عاطفي- جنسي با او شود. براي آنها خودارضايي شوهر نشانه پايان دوره جذابت هاي جنسي زنانه است. خودارضايي شوهر با اين ديد بسيار غم انگيز و دردناك بنظر ميرسد و نشان از احتمال جدايي و عوارض ناشي از آن خواهد بود. خشم و تعارضات دروني و عدم ارتباط كلامي ميتواند تشديد كننده چنين حسي شود. از آن طرف بايد توجه داشت كه در دعواهاي خانوادگي بسيار پيش مي آيد كه شوهر آگاهانه براي تنبيه همسرش در كنار او اقدام به خودارضايي ميكند. يك فرايند شرطي شدن منفي كه باعث تشديد احساس بد نسبت به خودارضايي خواهد شد. بنابراين در تكميل سخن اولم، خودارضايي مرد و زن اگر جايگزين رابطه جنسي طبيعي شود بعنوان يك مشكل بايد مورد بحث و بررسي قرار گيرد در غيراينصورت خير. (فكر ميكنم اين به نظر آنهايي كه نگرانند ممكن است خودارضايي جاي يك رابطه جنسي ارضاء كننده دونفره را بگيرد نزديك ميشود نه؟) اما به هرحال نظر جامعه ممكن است جز اين باشد. در يك مطالعه توسط Dr. Archibald Hart كه در كتابي به نام “The Sexual Man” منعكس شد، بنا به يك بررسي روي 600 آمريكايي مسيحي، با وجوديكه حدود 61 درصد از مردان متأهل اقدام به خودارضايي ميكردند و بيش از 90 درصد از اين افراد از اين مسئله احساس گناه نداشتند، تنها 13 درصد از مردان متاهل خودارضايي را يك "عمل طبيعي" (نرمال) تلقي ميكردند. بنا بر اين گزارش بيش از 80 درصد از اين مردان متأهل، در حد هفته اي يكبار اقدام به خودارضايي ميكردند.
4. آيا خودارضايي منجر به ترس، اضطراب، افسردگي و انواع ناراحتي هاي روحي در انسان نميشود؟
شايد بسياري ديده باشيد افراد افسرده و پريشان حالي كه قسمت قابل توجهي از دلمشغولي هاي روزانه شان را خودارضايي تشكيل ميدهد. آيا واقعاً اين خودارضايي نبوده كه منجر به چنين عوارض جسمي و روحي دلخراشي در آنها شده است؟ پاسخ ما اين است كه خير. در اين افراد خودارضايي (و در واقع محدوديت فعاليت جنسي به خودارضايي) نه علت بلكه خود معلول و نشانه عوامل زمينه ساز ديگري است. روابط خانوادگي ناسالم، درگيري ها و اختلافات هميشگي والدين، نبود آموزشهاي صحيح براي داشتن يك زندگي بدون تنش، عدم حمايت خانوادگي، كمبود دانش و مهارتهاي جنسي لازم، حضور اختلالات روحي- رواني با منشاء زيستي (رفيق بد، ذغال خوب!) همه و همه عواملي است كه منجر به قطع تدريجي ارتباط فرد با محيط و روي آوردن به خلوت انزواي ترديد و ترس و تعارضات بي پايان ميشود. در اين حال فرد سعي ميكند تمام تنشها و هيجانات دروني خود را با خودارضايي تخفيف دهد كه اتفاقاً كمك بزرگي است اما به تنهايي نميتواند جايگزين زندگي سالم و ارضاء كننده وي شود. براي كمك به فرد بايد به بررسي و رفع عوامل زمينه ساز ابتدايي برگشت. در اين صورت فرد به زندگي عادي برميگردد. يادتان نرود كه خودارضايي عامل نيست يك نشانه است.
5. خودارضايي چقدر در جامعه شايع است؟ چه تفاوتي بين زن و مرد از اين لحاظ وجود دارد؟
از زمان اولين بررسي مهم آلفرد كينزي در مورد رفتارهاي جنسي آدمي در ميانه قرن بيستم، بررسي هاي متعددي در مورد ابعاد مختلف اين رفتارها بعمل آمده است. در يكي از اين بررسي ها توسط Edward O. Laumann, John H. Gagnon, Robert T. Michael, and Stuart Michaels كه در 1994 از طرف دانشگاه شيكاگو منتشر شد، براساس مصاحبه هاي رودرو و پرسشنامه هاي انفرادي پر شده توسط 2969 نفر از زنان و مردان بين سنين 18 تا 89 سال مشخص شد كه حدود 42 درصد از زنان و 63 درصد از مردان در آن سال اقدام به خودارضايي كرده بودند.
براساس مطالعه ديگري توسط Samuel S. Janus و همكارانش (معروف به گزارش يانوس) كه روي تعداد زيادي از آمريكائيان بالاي 18 سال بين سالهاي 1983 تا 1992 انجام شد، در مقابل 25 درصد از آقايان 10 درصد از خانمها داراي خودارضايي مرتب (چندين بار در هفته يا روز) بودند. همچنين در مقابل 55 درصد از آقايان، 38 درصد از خانمها داراي خودارضايي منظم (در ماه يا روز) بودند. بر اساس مطالعات كينزي و گزارش منتشر شده از سوي موسسه كينزي (در بررسي هاي سال 1948 و 1953 ميلادي به ترتيب در كتابهايي به نام رفتارهاي جنسي در مردان و رفتارهاي جنسي در زنان)، 92 درصد از آقايان و 62 درصد از خانمها حداقل يك بار در طول عمر خود اقدام به خودارضايي كرده بودند. مطابق اين بررسي ها خودارضايي شايعترين فعاليت جنسي خانم هاي مجرد و دومين فعاليت جنسي شايع خانم هاي متأهل بوده است. البته بايد توجه داشت كه نمونه مورد بررسي كينزي فقط شامل افراد تحصيلكرده سفيدپوست و زير سن 35 سال بود (با اين حال گزارش كينزي حتي تاكنون هم بزرگترين بررسي بر روي رفتارجنسي انسان در نوع خود محسوب ميشود). انتظار بر اين است كه در جامعه ايران بدليل محدوديت هاي جنسي بيشتر، آمار شيوع و دفعات خودارضايي بيشتر از ارقام گفته شده باشد. در مورد علت پايين تر بودن آمار خودارضايي در خانمها نسبت به آقايان بطور سنتي علل فرهنگي- اجتماعي و آموزشهاي ابتدايي دخترخانمها در سنين كودكي بعنوان عامل اصلي ذكر ميشده است. ابراز تمايلات جنسي مستقل (خارج از خدمات جنسي براي شوهر) از قديم نشانه "هوايي" و "غيرقابل اعتماد بودن" وي در تعهد به روابط جنسي با شوهرش محسوب ميشده است (نگاه كنيد به فيلم آقاي هالو اثر داريوش مهرجويي). ختنه كردن دختران كه همچنان در نواحي مختلف ايران ادامه دارد نمونه اي از تلاشهاي جامعه سنتي در تخفيف خطر بروز تمايلات جنسي مستقل خانمهاست. از نظر فرهنگ سنتي، فعاليت جنسي براي يك زن تنها زماني مورد تأييد است كه در خدمت تقويت روابط زناشويي با مرد (بعنوان خريدار خدمات جنسي زن) و توليد مثل، قرار بگيرد. تجربيات من در ايران نشان داده است كه امروزه هم خانم ها ترجيح ميدهند خودارضايي خود را از نزديك ترين دوستان و حتي همسراني كه با آنها روابط عاطفي- جنسي خوبي دارند پنهان كنند. از نظر آنان آشكار شدن اين مسائل نتيجه اي ندارد جز احساس كم شأني شديد ناشي از ابراز نياز و اغناء كنش هاي جنسي. حتي بعضي از مالش دستي كليتوريس توسط همسرانشان بشدت احساس ناراحتي ميكنند (كه خود همين ميتواند يكي از علل مشكلات ارگاسم حين نزديكي در آنها باشد).
6. روش درست خودارضايي چيست؟ به چه نكاتي بايد توجه كرد؟ و چه نكاتي را بايد براي اجتناب از عوارض ناخواست رعايت كرد؟
من در كتاب "پيشگيري از اختلالات جنسي" دو بخش را هم به خودارضايي در مردان و خودارضايي در زنان اختصاص داده ام كه شايد بهتر باشد در فرصت ديگري مشروح اين نكات را جداگانه در دسترس خوانندگان قرار دهم. توجه داشته باشيد كه موقع خودارضايي استفاده از صابون و مواد شوينده (و گاه ديگر مواد شوينده) ممكن است منجر به درد و سوزش و خراشيدگي و التهاب پوست آلت شود و توصيه ميشود درصورت لزوم از پمادهاي چرب كننده يا مواد لغزنده اي چون وازلين استفاده كنيد.
7. آيا خودارضايي لزوماً با باورهاي مذهبي ما مغايرت دارد؟ با توجه به روايت هايي كه از خودارضايي به "گناه كبيره" تعبير شده است آيا توصيه به خودارضايي به نوعي امتناع از شريعت و مخالفت با احكام الهي نخواهد بود؟
به اين سوال به دوصورت ميتوان پاسخ داد. پاسخ اول ميتواند اين باشد كه وظيفه پاسخ به اينگونه پرسشها بعهده من نيست. من فقط بعنوان يك پزشك ميتوانم نظريات جديد علمي كه بر اساس بررسي هاي آماري و علم بيواستاتيك (امار زيستي) صورت گرفته است را به خوانندگان منتقل كنم. شما خوانندگان عزيز براي يافتن پاسخ چنين پرسشهايي بهتر است به مراجع تقليد و آيات عظام كه در اين موارد فتوايي دارند مراجعه كنيد. اظهار نظر شرعي و فقهي در اين باره از حوزه اختيارات من خارج است و نظري در اين باره ندارم. بعبارت ديگر همانطور كه مجتهدين در كار ما بعنوان پزشك دخالت نميكنند من هم بعنوان پزشك (لااقل از روي ادب و احترام) نبايد اظهار نظر غيرمسئولانه در اين زمينه داشته باشم. اما پاسخ دوم ميتواند به صورت ديگري باشد. در مقاله اي ديگر ثابت خواهيم كرد و نشان خواهيم داد كه جواب به اين سوال منفي است و (براساس برداشت هاي من از آموزه هاي فقه شيعي و نظريات خاص بيانگذار انقلاب اسلامي در باب حكومت اسلامي، توصيه به خودارضايي لزوماً به معناي مخالفت با احكام الهي نخواهد بود. به هرحال آنچه كه مسلم است انجام خودارضايي همراه احساس گناه و حضور تعارضات دروني ممكن است منجر به عوارض كوتاه مدت يا درازمدتي شود. از اين رو بايد از آن دسته از افراد كه قلباً اين كار را مخالف اعتقادات خود ميدانند (تا وقتي كه به اين عقيده پايبندند) خواست از انجام اين كار خودداري كنند. متاسفانه بارها شاهد بوده ايم كه افراد بسياري هرچند شفاهي بصورت شديد از خودارضايي بعنوان يك عمل قبيح ياد ميكنند، خود بصورت مرتب مرتكب اينگونه اعمال قبيح ميشوند! و اين همان چيزي است كه بعنوان موتور مولد بسياري از تعارضات دروني ما عمل ميكند. راستش را بخواهيد بعد از گذشتن قرنها از زمان بوعلي سينا ها و رازي ها و بيروني ها، شايد اين اولين بار است كه يك بار ديگر حكمت و طبابت به ناچار بايد در كنار يكديگر قرار بگيرند (فقط اميدوارم به منظور رفع پاره اي مشكلات ناچار از ورود به بحث كواكب و رصد سيارات و رمل و اصطرلاب و علم نجوم و احياناً ديگر علوم غريبه نشويم. هرچند از ظواهر امر چنان بر مي آيد كه فعلا قمر بدجوري در برج عقرب جاخوش كرده است و اوضاع كواكب دلالت دارد بر.....).

دكتر حميدرضا شيرمحمدي
[email protected]