بدهی ۶.۵ ميليون يورويی نمايشگاه ‌کتاب تهران به خارجی‌ها، مهر

در حالی که طلب ناشران خارجی شرکت‌کننده در بيست و چهارمين نمايشگاه کتاب تهران با مبلغی بالغ بر ۶.۵ ميليون يورو هنوز از سوی برگزارکنندگان نمايشگاه پرداخت نشده است، اين مشکل می‌تواند به حاضر نشدن آنها در نمايشگاه آتی منجر شود.

خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و ادب: در حالی که روز به روز به زمان برپايی بيست و پنجمين نمايشگاه کتاب تهران در ارديبهشت‌ماه سال ۱۳۹۱ نزديک می‌شويم و به نظر می‌رسد همه چيز طبق روال هميشگی پيش می‌رود، ولی زمزمه‌هايی مبنی بر مشکل ناشران مطرح جهان برای شرکت در اين نمايشگاه به گوش می‌رسد.

۲۸ اسفندماه (۶ روز ديگر) آخرين مهلت ثبت‌نام ناشران خارجی در بخش‌ بين‌الملل نمايشگاه کتاب تعيين شده و هنوز چند روزی برای اعلام آمادگی و ثبت‌نام آنها فرصت باقی است، ولی به نظر می‌رسد در قياس با سال گذشته و حتی سال‌های دورتر در همين روزها، تعداد ناشران کمتری ثبت‌نام کرده‌اند.

اما مشکل از کجا نشات می‌گيرد؟ مشکل از آنجايی آغاز شده است که نمايشگاه کتاب تهران در دوره بيست و چهارم (ارديبهشت ماه سال ۱۳۹۰) بدهی‌ای که شنيده می‌شود ۶.۵ ميليون يورو است به ناشران خارجی شرکت‌کننده در اين نمايشگاه دارد، ولی با گذشت نزديک به يک سال، هنوز اين مبلغ پرداخت نشده است. اين رقم مربوط به فروش ارزی کتاب در نمايشگاه بيست و چهارم است که هنوز مبلغ کتاب‌های فروخته شده ـ که در اصل هزينه آن را خريداران در نمايشگاه پرداخت کرده‌اند ـ در اختيار ناشران کتاب‌ها قرار نگرفته است.

۹ ميليارد و ۷۵۰ ميليون تومان بدهی نمايشگاه کتاب بيست و چهارم به ناشران خارجی

بدهی ۶.۵ ميليون يورويی که به قيمت هر يورو ۱۵۰۰ تومان دولتی، معادل ۹ ميليارد و ۷۵۰ ميليون تومان است، اين آسيب را به شدت متوجه نمايشگاه کتاب سال آينده می‌کند که با شرکت نکردن ناشران بزرگ خارجی به ويژه در حوزه آموزشی و دانشگاهی، بخش بين‌الملل در ابهام قرار گيرد و يا کم‌رونق برگزار شود.

اين رقم که می‌توانست در ماه‌های گذشته و پس از پايان نمايشگاه در ارديبهشت سال جاری به مرور پرداخت شود، امروز در حالی هنوز تسويه نشده است که نوسانات قيمت ارز و بالا رفتن قيمت دلار و يورو نسبت به نيمه اول سال باعث شده تا اين مشکل جدی‌تر شود و هزينه‌های بيشتری را به کشور تحميل کند. همچنين از سوی ديگر مساله چگونگی مبادله اين رقم در شرايط فعلی که مبادلات بانکی جهانی با ايران با چالش‌هايی مواجه است، مشکل را دوچندان کرده است.

ناشران خارجی که هر ساله در نمايشگاه کتاب تهران شرکت کرده‌اند، امسال نيز تمايل خود را برای شرکت چه به دست‌اندرکاران نمايشگاه و چه نمايندگان رسمی خود در ايران و يا انجمن‌های مربوطه اعلام کرده‌اند، ولی اين حضور را منوط به تسويه بدهی قبلی می‌دانند و بخش‌های مالی اين ناشران، شرکت در نمايشگاه کتاب تهران را در صورت تسويه نشدن بدهی قبلی، مقرون به صرفه ندانسته بلکه کاری با ريسک بالای مالی می‌دانند.

فرصت برای حل مشکل زياد نيست

در اين ميان تعدادی از ناشران داخلی که نمايندگی رسمی ناشران مطرح خارجی را برعهده دارند، تلاش خود را برای رايزنی با طرف خارجی و همچنين دست‌اندرکاران معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به ويژه شخص بهمن دری معاون فرهنگی و همچنين مدير کميته بين‌الملل نمايشگاه، انجام داده‌اند تا اين مشکل هر چه سريعتر برطرف شود و گويا بهمن دری نيز وعده‌هايی برای رفع مشکل و پرداخت بدهی داده است؛ گرچه بايد به اين نکته توجه داشت که زمان برای تدارک ديدن بخش بين‌الملل پررونق (تاکيد بر پرونق بودن از اين نظر است که گاه در نمونه‌های نمايشگاهی ديگر حضور چند کشور ناشناس و غيرموثر عنوان بين‌الملل را آن هم به شکلی پرطمطراق بر سر زبان‌ها می‌اندازد؛ در حالی که برای مخاطبان بخش بين‌الملل نمايشگاه کتاب حضور فعال ناشران مطرح جهان مهم است) در نمايشگاه بيست و پنجم کتاب تهران چندان هم فراخ نيست!

در حالی که بيشتر کتاب‌ها از انگلستان به مقصد ايران و نمايشگاه کتاب بارگيری می‌شود و زمانی بين ۲ تا ۳ هفته برای حمل و نقل بايد در نظر گرفته شود و همچنين ناشران خارجی نيز فرصتی را برای آماده‌سازی کتاب‌ها و تحويل به شرکت‌های بسته‌بندی و حمل و نقل احتياج دارند، زمان چندانی باقی نمانده است. همچنين اين کتاب‌ها مدت زمانی را برای ترخيص در ايران نياز دارند و نمايندگان ايرانی نيز بايد کتاب‌ها را دريافت کرده و پس از آماده‌سازی به نمايشگاه کتاب برسانند که به اذعان برخی نمايندگان ناشران خارجی در ايران، در سال‌های گذشته اين موقع کتاب‌ها در راه لندن به تهران بوده‌اند.

با احتساب زمان‌های اشاره شده، اين مساله حتمی است که اگر بدهی مذکور تا پايان سال جاری تسويه نشود و تعطيلات نوروز که بسياری از کارها در ايران با تاخير انجام می‌گيرد هم در نظر گرفته شود، ابهام در برپايی بخش بين‌الملل بيست و پنجمين نمايشگاه کتاب تهران قوت می‌گيرد. با يک حساب و کتاب ساده می‌توان نتيجه گرفت که حتی اگر تا چند روز آينده مشکل بدهی ناشران خارجی حل نشود، حضور آنها در نمايشگاه نيز منتفی خواهد شد.

همچنين نمايندگان داخلی اين ناشران که هر ساله به تدوين و چاپ کاتالوگ‌هايی که کتاب‌های عرضه ‌شده در نمايشگاه را معرفی می‌کنند، می‌پردازند امسال برای چاپ کاتالوگ‌ها زمان کافی ندارند؛ چرا که مساله تامين کاغذ در فرصت باقيمانده و تعطيلات نوروزی و تعطيلی چاپخانه‌ها نيز وجود دارد. اگر اين کاتالوگ‌ها به مراکز دانشگاهی و آموزشی نرسد، بخشی از سفارش‌ها نيز منتفی خواهد شد و اين خود مشکل مضاعفی خواهد بود که فروش را پايين آورده و برای ناشر خارجی و نماينده داخلی آن مساله‌ساز خواهد شد.

پرداخت نيمی از بدهی هر ساله تا نمايشگاه فرانکفورت انجام می‌گرفت، امسال چه شد؟

مشکل بدهی نمايشگاه کتاب تهران که به نوعی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت فرهنگی آن را درگير می‌کند، امسال بيشتر به دليل نوسانات قيمت ارز ايجاد شده است. البته در سال‌های گذشته غالبا نيمی از اين بدهی تا نمايشگاه کتاب فرانکفورت تسويه می‌شد و نيم ديگر آن هم تا اين موقع سال تسويه شده بود، ولی امسال هيچ بخشی از آن پرداخت نشده که اگر نيمی از آن تا همان نمايشگاه فرانکفورت پرداخت شده بود، مشکل نوسان قيمت ارز کمتر دامن وزارت ارشاد را می‌گرفت.

شيوه مرسوم نمايشگاه کتاب در بخش بين‌الملل هم اين بوده که با فروش ارز از سوی سيستم بانکی و با حمايت وزارت ارشاد و تخفيف ۲۵ درصدی ناشران خارجی، امکان خريد از اين بخش فراهم می‌شده و اين بدين معناست که بخشی از اين بدهی را قبلاً مردم کشورمان پرداخت کرده‌اند، ولی اين رقم به ناشران خارجی حواله نشده است.

حال بايد ديد بانک مرکزی و يا وزارتخانه‌های اقتصادی می‌توانند به کمک وزارت ارشاد آمده و در تامين اين ارز آن را ياری رسانند تا در چند روز آينده اين مبلغ به سرعت به دست ناشران خارجی برسد و آنها بتوانند ضمن ثبت‌نام در نمايشگاه بيست و پنجم کتاب تهران، هرچه سريع‌تر کتاب‌های خود را به مقصد تهران بارگيری کنند؟

به هر حال بودجه سالانه وزارت ارشاد مبلغی از پيش تعيين ‌شده است که نوسانات ارز در آن ديده نشده و اين مشکل لازم است با کمک ديگر نهادهای ذيربط برطرف شود.

آنچه مسلم است اهتمام همه دست‌اندرکاران فرهنگی از ناشران تا متوليان نمايشگاه کتاب تهران همه ساله بر رونق هرچه بيشتر نمايشگاه بوده و اين مساله نيز می‌تواند اول با پذيرفتن صورت مساله و سپس همفکری و سرعت عمل در واکنش، حل شود تا مراجعه‌کنندگان به نمايشگاه به ويژه در بخش بين‌الملل که بيشتر قشر دانشگاهی و پژوهشی را در بر می‌گيرد بتوانند همچون گذشته بخشی از نيازهای خود را برطرف کنند.