می‌توان امروز زنان را دوباره خانه‌نشین کرد؟

آموزش - تفکیک جنسیتی موضوعی بحث برانگیز است که با این که مدتی است از مطرح شدن آن گذشته اما هنوز درباره آن بحث می‌شود و از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد.

فهیمه حسن‌میری: در نشست گروه مطالعات زنان انجمن جامعه شناسی ایران هم این موضوع مطرح شد و دکتر سعید معیدفر و دکتر شهلا اعزازی درباره این قضیه نظراتشان را مطرح کردند.

دکتر معیدفر که درباره «تفکیک جنسیتی: انگیزه‌ها و پیامدها» صحبت می‌کرد، با بیان این که چندین بار در رسانه‌ها نسبت به محدود کردن حضور دختران در دانشگاه‌ها و تفکیک جنسیتی یا تک جنسی کردن آنها هشدار داده، به یادداشت منتشر شده خود در خبرآنلاین اشاره کرد و گفت: این یادداشت مورد استقبال زیادی قرار گرفت و نشان‌دهنده حساسیت جامعه به این موضوع بود و این از نظر جامعه‌شناسی برای من مهم بود که چنین واکنش‌های زیادی را در پی داشت و کامنت‌های زیاد خوانندگان این یادداشت جای تامل دارد.

این جامعه‌شناس در ادامه گفت: اینطورمی گویندکه این اقدامات برای اسلامی کردن دانشگاه‌ها بوده و یا این که به دلیل افت علمی دانشگاه‌ها این تصمیم گرفته شده وگفته شده اختلاط دو جنس ناهنجاری‌های اخلاقی را در دانشگاه رقم می‌زند. این در حالی است که من در سال 83 تحقیقی را در سطح دانشگاه‌های تهران انجام دادم و در آن مطالعه 1500 نمونه داشتم که در آن ناهنجاری‌های دانشجویان را بررسی کردم و این نتیجه به دست آمد که جرایمی مثل استفاده از مواد مخدر حدود 3 درصد در کل دانشجویان بود در حالی که در همان سال در بیرون از محیط دانشگاه و در همان سن دانشجویان 16 - 15 درصد آلودگی به مواد مخدر مشاهده شد و در بزرگسالان هم 10 درصد به چشم می‌خورد. در مسائل اخلاقی هم نتایج نشان داد دانشگاه بسیار پاکتر از محیط بیرونی است و آنچه را مدعی‌اند که به خاطر مبارزه با فساد اخلاقی در حال تفکیک جنسیتی هستند نمی‌دانم با چه مستندی است. طبیعی هم هست زیرا اقشار فرهیخته به دانشگاه راه پیدا می‌کنند و آمده‌اند دانشگاه درس بخوانند نه این که الزاما دنبال مسائل دیگری باشند. البته با توجه به تمایزات جنسیتی که در قبل از دانشگاه وجود داشته ممکن است در سال‌های اول و دوم برای دانشجویان مقداری طول بکشد تا خودشان را با فضا تطبیق دهند.

عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران درباره بحث افت علمی دانشگاه‌ها به خاطر حضور دختران و پسران در کنار یکدیگر هم گفت: اگر بخواهیم دانشگاه‌های تک‌جنسی را با دانشگاه‌هایی که هر دو جنس حضور دارند مقایسه کنیم تفاوت معناداری به چشم نمی‌خورد.

معیدفر با اظهار این که بنابراین هر دو دلیل تصمیم گیرندگان برای انجام تفکیک جنسیتی در این بررسی رد می‌شود، بیان کرد: من فکر می‌کنم انگیزه‌ انجام این کار مساله دیگری است به طوری که در سال‌های اخیر هم شاهد موارد اینچنینی بوده‌ایم از قبیل طرح زنانه کردن بیمارستان‌ها، اقداماتی در راستای کاهش اشتغال زنان و موارد دیگری که حالا می‌شود کاهش سهمیه زنان در دانشگاه‌ها و حذف سهمیه زنان در بعضی رشته‌ها و دانشگاه‌ تک‌جنسی را به آنها اضافه کرد.

این جامعه‌شناس حرف‌هایش را اینطور ادامه داد: اما باید دید بر اساس واقعیات آیا می‌توان امروز زنان را دوباره خانه‌نشین کرد و از آنها خواست مسوولیت‌های اجتماعی بزرگی را که به دوش دارند کنار بگذارند؟ طبعا چنین کاری را نمی‌شود کرد.

معیدفر سپس به نظرات خوانندگان یادداشتش در سایت خبرآنلاین اشاره کرد و گفت: در ارتباط با این یادداشت که پیامدهای ناگوار و عواقب تفکیک جنسیتی را یادآور شده بودم، حدود هشت هزار اظهار نظر شده که تنها حدود 4.2 درصد کسانی بودند که با این ایده مخالفت کردند.

به گفته او در این یادداشت به عواقب ناخوشایند تفکیک جنسیتی اشاره شده بود از جمله افزایش خشونت خانگی چرا که هرچه تمایز بین دو جنس بیشتر باشد شناخت آنها از همدیگر کمتر شده و این مساله موجب می‌شود انسجام خانواده زیر سوال برود.

معیدفر تاکید کرد: امروز دیگر صرفا ارتباط جنسی یا فرزندآوری هدف ازدواج نیست بلکه دو جنس به عنوان دو انسان می‌خواهند با یکدیگر تعامل داشته باشند و با تفاهم زندگی کنند و اگر تمام مدت آنها را از هم جدا کنیم نمی‌توانند به شناخت از یکدیگر دست پیدا کنند، بنابراین خشونت خانگی افزایش پیدا می‌کند.

او در توضیح عواقب دیگر این کار، با اشاره به کاهش حس اعتماد به نفس زنان گفت: افزایش تجاوز جنسی، فحشا و کلیشه‌های جنسیتی منفی نیز از دیگر مواردی است که ممکن است با تفکیک جنسیتی رخ دهد چرا که باعث می‌شود افراد فقط جسم یکدیگر را ببینند و تابوی سکسی تقویت شود. ضمن این که این کار فرصت‌های ازدواج جوانان را کمتر کرده و ازدواج‌های خیابانی را بیشتر می‌کند که خود این مساله افزایش میزان طلاق را در پی خواهد داشت.

تفکیک جنسیتی، مخالفت با آموزش زنان در سطح عالی

در ادامه این جلسه نیز دکتر شهلا اعزازی درباره موضوع «تفکیک جنسیتی: حمایت‌های دولتی از مردان» نظرات خود را مطرح کرد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان این که به نظر می‌رسد اقداماتی در جهت نامرئی کردن زنان در فضاهای عمومی در حال صورت گرفتن است، گفت: شاید بتوان گفت بحث تفکیک جنسیتی نیز به نوعی مخالفت با آموزش زنان در سطح عالی است.

اعزازی در ادامه تاریخچه‌ای از آموزش زنان ارائه کرد و گفت: آموزش دختران در ایران در حدود صد سال است که آنچنان بحث‌برانگیز نبوده است. ما قبل از مشروطه اولین مدارس دخترانه را داشتیم که با آن خیلی مخالفت شد. اما با وجود این، از اولین اقداماتی که زنان در زمان مشروطه انجام دادند دو نکته را به طور مشخص می‌توانیم ببینیم. یکی این که درخواست آموزش برای دختران داشتند و بعد درخواست حضور در عرصه عمومی و انجام فعالیت‌های اجتماعی.

او ادامه داد: کنگره نسوان شرق که در تهران تشکیل شده بود سال 1311 در مورد آموزش درخواست‌هایی داشت از جمله تساوی در آموزش، تعلیمات اجباری، مدارس صنعتی برای دختران، یکسان شدن مواد درسی، تالیف کتاب برای کودکان، تدریس زبان ملی و ایجاد کودکستان.

این جامعه شناس اضافه کرد: پس از تاسیس دانشگاه تهران برای زمان کوتاهی از تحصیل دختران در این دانشگاه ممانعت می‌شد تا اینکه از ورود مهرانگیز منوچهریان برای تحصیل در رشته حقوق مخالفت کردند و او نامه‌ای به نخست وزیر وقت نوشت و به وی اجازه دادند به تحصیل در دانشگاه بپردازد و بعد از او دختران دیگر هم وارد دانشگاه شدند.

اعزازی ادامه داد: از 1335 در همه زمینه تعداد زنان بیشتر شد، البته همیشه از مردان کمتر بودند. به نظر می‌رسد در وضعیت حاضر خانواده یک نهاد بسیار مهم تلقی می‌شود و اقدامات مهمی برای پا برجاماندن خانواده صورت می‌گیرد اما کدام خانواده؟ خانواده‌ای که در آن اقتدار مرد زیاد است. به طوری که دیده می‌شود بیشترین امکانات و تسهیلات برای مردان در نظر گرفته می‌شود از قبیل کاهش مهریه، ازدواج موقت، ازدواج مجدد و دادن آزادی‌ها و اقتدار مورد نظر به مردان.

عضو انجمن جامعه‌شناسی تصریح کرد: بعد از انقلاب طرح‌های فراوانی در جهت تحکیم بنیان خانواده ارائه شد ولی آمارها نشان می‌دهد که در سایه این طرح‌ها، مهریه‌ها بالاتر رفت و سن ازدواج و همچنین میزان طلاق‌ها افزایش یافت.

اعزازی به تبعات تفکیک جنسیتی اشاره کرد و افزود: با محروم کردن دختران از تحصیل، مانعی برای اشتغال زنان و دستیابی به منابع مهم اقتصادی برای آنها به وجود می‌آید و آنها مجبور به در خانه ماندن و انجام کار خانگی بدون دستمزد می‌شوند.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: مسوولان به جای بررسی این موضوع که چرا قبولی‌ها به این صورت است که شصت درصد را دختران شامل می‌شوند و شاید بتوان دلیل آن را در این دید که پسران به این فکر می‌کنند که با لیسانس نمی‌توان کار پردرآمدی به دست آورد، به سمت چنین تبعیضی رو آورده‌اند.

این جامعه‌شناس در ادامه صحبت‌هایش گفت: مسئولان فکر می‌کنند با تفکیک جنسیتی بسیاری از مشکلات اجتماعی حل خواهد شد در صورتی که دانشگاه محیط به مراتب بهتری نسبت به بیرون است و حتی درمورد حجاب می‌توان دید که در دانشگاه بسیار بیشتر از خیابان‌ها رعایت می‌شود.