حذف تدريس سازهای غربی يا تعطيلی موسيقی، استادان اعتراض کردند

سما بابايی ـ روزنامه بهار ـ ديروز خبرگزاری ايسنا خبری با اين مضمون منتشر کرد: «برمبنای دستوری رسيده در دانشگاه جامع علمی – کاربردی و طبق اعلام چند نفر از استادان دانشگاه از سال ۹۲ رشته‌ نوازندگی سازهای جهانی هيچ پذيرشی نخواهد داشت، اما جايگزين آن رشته‌های رهبری ارکستر و آهنگسازی ايرانی راه‌اندازی شده‌اند.»

اين خبر شايد در نگاه اول تعجب‌برانگيز باشد، اما با نگاهی به سياست‌های موسيقايی دولت نهم و دهم از شوک اين خبر کاسته خواهد شد. به‌خصوص اين‌که در چهار سال گذشته به‌طور رسمی خبری از فعاليت ارکسترهايی که در آن از سازهای غربی بهره گرفته می‌شد، ‌نيست.

از يک طرف ارکستر سمفونيک تهران تعطيل است و در تمام اين سال‌ها تنها در چند برنامه مناسبتی به اجرای برنامه پرداخته است و از آن طرف بسياری از ارکسترهای مستقل و خصوصی نيز فعاليت‌هايشان را متوقف کردند.

کسانی که اين دستور را داده‌اند، ‌البته شايد فراموش کرده‌اند که بسياری از سرودهای انقلابی و حتی سرود جمهوری‌اسلامی نيز با سازهای غربی نواخته می‌شود و در صورت استمرار چنين وضعی تکليف نواختن آثاری از اين دست چه خواهد شد؟ ‌

اين تصميم در صورتی که محقق شود – که البته چندان هم بعيد به نظر نمی‌رسد- بزرگ‌ترين ضربه‌ای که تاکنون به موسيقی کشور وارد شده است، وارد خواهد شد و در فاصله ده سال ديگر، هيچ ارکستری نخواهد توانست در ايران فعاليت خود را آغاز کند. ضمن آن‌که هم‌اکنون تدريس نوازندگی سازهای غربی در ايران ممنوع شده است و همچنان تعدادی در زمينه آهنگسازی فعاليت خواهند کرد و به اين ترتيب مشخص نيست کسانی که از اين رشته فارغ‌التحصيل شده‌اند، بايد برای چه کسانی قطعات و آثار خود را بنويسند؟

وقتی از «مصطفی کمال پورتراب» درباره تاثير اين ماجرا بر موسيقی کشور می‌پرسيم و اين‌که آيا اصلا می‌توانند چنين تصميمی بگيرند، می‌گويد: «تجربه نشان داده است که آنان هر کاری که می‌خواهند انجام می‌دهند. البته از آنجا که تا آغاز سال تحصيلی جديد رييس‌جمهور و به تبع آن بسياری از مديران فرهنگی و دانشگاهی تعويض خواهند شد، مشخص نيست که آيا اين تصميم همچنان عملی خواهد شد يا خير؟ اما مسئله‌ای که روشن است، ‌اين است که هيچ وزيری صلاحيت تصميم‌گيری در اين‌باره را ندارد. در مناظره فرهنگی‌ای که ميان نامزدهای انتخابات رياست‌جمهوری انجام شد، ‌تعدادی از آنان به اين مسئله اشاره داشتند که بايد از حضور متخصصان استفاده کرد و هيچ متخصصی را نمی‌توان پيدا کرد که موافق چنين ماجرايی باشد.»

پورتراب همچنين به اين مسئله اشاره دارد که ما در شرايطی به سر می‌بريم که خواه‌ناخواه با جهان در ارتباط هستيم و بديهی است که نمی‌توان چنين تصميماتی گرفت: «نمی‌توان از اين مسئله گذشت که سازهای ايرانی دارای محدوديت‌های بسياری هستند و مشکلاتی دارند، ‌برای مثال پيانو همان سنتوری است که در جعبه قرار گرفته است و به همين خاطر است که کوک آن نزديک يک سال باقی می‌ماند، ‌اما سنتور در کمترين زمان ممکن کوک خود را از دست می‌دهد. از آن طرف ويلن نيز شکل کمال‌يافته کمانچه است.»

پورتراب که سال‌ها به عنوان آهنگساز فعاليت کرده است، ‌خاطره‌ای به ياد دارد و آن اين‌که زمانی در دانشگاه‌ها اگر قرار بود کسی ويلن يا پيانو را به عنوان ساز تخصصی خود انتخاب کند، ‌بايد ويلن و پيانوی غربی می‌نواخت نه ايرانی، آن هم در شرايطی که بسياری از استادان موسيقی ايرانی تلاش کرده بودند تا اين سازها را در خدمت موسيقی ايرانی قرار دهند. او البته به نکته جالبی اشاره دارد: «هر‌سازی برای خودش رنگ صوتی خاصی دارد و نمی‌توان از آن‌ها گذشت. مثل اين است که بخواهيم رنگ آبی و سبز را ممنوع کنيم و بعد از هنرمندان نقاش بخواهيم که اثری را خلق کنند، ‌اين مگر امکان‌پذير است؟»

پورتراب يادش می‌ماند که تاکيد کند اين تصميم از پايه و اساس اشتباه است، ‌چون هم‌اکنون ادوات موسيقی کلاسيک غربی در تعداد زيادی از فروشگاه‌ها فروخته می‌شوند و چطور می‌شود که خريدوفروش آن ممنوع نباشد و تدريسش باشد؟ او اين اقدام را خجالت‌آور می‌داند.

اما اين مسئله بدون شک نه تنها باعث تعطيلی ارکسترها و همچنين قطعاتی می‌شود که در آن از سازهای غربی بهره گرفته خواهد شد که سبب می‌شود موسيقی پاپ نيز تحت‌تاثير اين ماجرا قرار گيرد و عملا اين رشته از موسيقی نيز تحت‌تاثير قرار گيرد و مشکلات بسياری به وجود خواهد آمد، ‌به همين خاطر است که «اردشير کامکار»‌ می‌گويد: «در صورت عملی شدن اين ماجرا بخش بزرگی از موسيقی تعطيل می‌شود، ‌البته بايد واقع‌بين بود و ديد که عملا در اين سال‌ها دانشگاه‌های موسيقی نقش چندانی در پرورش نوازنده‌ها نداشتند؛ اما انگار کسانی که اين تصميم را گرفته‌اند، يادشان رفته که بخش بزرگی از موسيقی صداوسيما و همچنين سرودها با اين سازها نواخته می‌شوند.»

اما از «فواد حجازی»‌ می‌پرسيم که اين تصميم چه مشکلی را برای موسيقی به بار خواهد آورد؟ و پاسخ او اين است: «هيچ مشکلی. موسيقی ديگر به شکل کامل تعطيل می‌شود. به‌هرحال اين هم از آن اقدامات جالبی است که در اين سال‌ها انجام شده است.»