موج جديد حملات تخريبی به باغ اکولوژی نوشهر

حامد شفيعی - روزنامه بهار ـ باغ گياه‌شناسی نوشهر به‌عنوان يکی از ذخيره‌گاه‌های ژنتيکی گياهی خاورميانه با درختانی با عمر ۹۰ سال، حدود ۵۴ سال پيش به عنوان نخستين باغ پژوهشی و اکولوژيک در ايران پايه‌گذاری شد که پرورش ۱۴۰۰ گونه نادر گياهی در آن باغ موزه، آن را به يک ميراث بی‌بديل ملی تبديل کرده است. اما در روز هشتم آبان ماه ۱۳۸۹، اداره کشتيرانی و بنادر مازندران (نوشهر) با حمايت مسئولان استان مازندران اقدام به تصرف و تخريب حدود ۳هکتار از اين باغ برای احداث جاده کرد که با اجرای عمليات راه‌سازی، حدود ۱۰‌هزار اصله درخت، درختچه، نهال و چندين هکتار زمين زيرکشت گياهان دارويی تخريب ‌شد که با واکنش تند سازمان‌های مردم‌نهاد سراسر کشور روبه‌رو شد. نتيجه اين رفتار واکنشی سمن‌ها، عقب‌نشينی مسئولان ارشد دولت دهم بود. اما در واپسين روزهای باقيمانده از عمر دولت دهم، مسئولان استانداری مازندران و نماينده چالوس و نوشهر در مجلس شورای اسلامی با پيگيری‌های خود فاز ديگری از تخريب اين سرمايه ملی- طبيعی کشورمان را از سر گرفته‌اند. به همين مناسبت روزنامه بهار مصاحبه‌ای را با کوروش برارپور، تحليل‌گر مسائل استراتژيک ايران و مديرعامل بنياد توسعه پايدار کلاردشت انجام داده است که در ادامه اين گزارش می‌خوانيد.

* تاريخچه و نقطه شروع تخريب باغ از کجا بوده است؟

- دولت دهم، در سفرهای استانی خود به مازندران مصوبه‌ای را مبنی بر احداث جاده برای توسعه بندرگاه نوشهر به تصويب رساند که اين مصوبه اعلام می‌کند: ... براساس ضوابط قانونی از ضلع شرقی باغ اکولوژی نوشهر برای احداث جاده اقدام شود و... . يعنی محتوا و متن مصوبه هيچ اشاره‌ای به واگذاری و تخريب باغ به‌منظور توسعه بندرگاه نوشهر نمی‌کند! اما مسئولان اداره کشتيرانی مازندران (نوشهر) بدون مجوز اداری و بدون حکم قضايی و به صورت خودسرانه، با اجرای يک سلسله عمليات شبه‌نظامی و با حمله به باغ يادشده با استفاده از ماشين‌های سنگين و پشتيبانی کارکنان خود که در نقش پياده‌نظام‌های ملبس به لباس شبه‌نظاميان بودند، اقدام به تخريب ديوار ضلع جنوب‌شرقی باغ و ريشه‌کن‌کردن حدود ۱۰هزار اصله درخت ناياب کردند.

* متولی اصلی اين باغ کيست و طی اين کنش و واکنش‌ها نقش آن‌ها در محافظت از باغ چگونه بوده است؟
- متولی و مرجع تصميم‌گيری درباره اين باغ براساس اساسنامه آن، هيات امنای موسسه تحقيقات کشاورزی کشور است که از زيرمجموعه‌های وزارت جهادکشاورزی بوده و متشکل از: وزير جهاد کشاورزی، وزير علوم، چند معاون وزير و چند عضو هيات علمی دانشگاه است. يعنی براساس قانون، تنها مرجع تصميم‌گيری برای توسعه يا هر اقدام ديگری برای آن باغ، هيات امناء آن است و بر اين اساس حتی رييس‌جمهوری هم نمی‌تواند به صورت دستوری يا تحکمی درباره باغ تصميم‌گيری کند. البته آقای احمدی‌نژاد اين کار را کرده است! يعنی به وزير جهاد به‌عنوان رييس هيات امنای موسسه يادشده دستور داده تا در برابر عمليات تخريبی عاملان تخريب باغ يادشده، اقدامی نکند! در ضمن با توجه به اين‌که نظام ما يک نظام مردم‌سالار است و اين باغ به‌عنوان يک اثر ملی- طبيعی به ثبت رسيده و صد البته طبق دو اصل ۴۵ و ۵۰ قانون اساسی کشورمان، متوليان اصلی اين باغ مردم هستند. بنابراين، سمن‌ها که برآمده از متن جامعه و با نيت‌های خيرخواهانه فعاليت می‌کنند و براساس وظيفه قانونی و اخلاقی‌شان، خود را موظف به حفاظت و حراست از باغ‌ميراث اکولوژی نوشهر می‌دانند، پاس‌دارندگان اصلی و واقعی اين باغ به‌حساب می‌آيند.

* انگيزه مسئولان ذی‌ربط به‌ويژه مسئولان استانی مازندران، از تخريب اين باغ‌ميراث چيست؟
- همان‌طور که رييس‌جمهوری منتخب، جناب آقای روحانی در يکی از مصاحبه‌های اخيرشان اشاره کرده‌اند، بعضی از مسئولان ممکن است براساس «مدل رشد اتوبوسی» در دولت‌های نهم و دهم و آن‌هم «بدون بليت تخصص» بر جايگاه‌های مديريتی تکيه زده باشند. بنابراين در چنين شرايطی که صلاحيت سياسی افراد بر استعدادهای ذاتی و تخصص آن‌ها می‌چربد، لاجرم نتيجه اين خواهد شد که افرادی را بر مناصب مديريتی بگمارند که براساس يک مدل خويشاوندسالار يا قبيله‌سالار رشد کرده باشند و نه يک مدل شايسته‌سالار يا نخبه‌مدار. قطعا کسانی که در چنين شرايطی به‌صورت قارچ‌گونه در مدل‌های رشد کاذب قرار می‌گيرند، انگيزه‌هايی به‌غير از توسعه پايدار و پيشرفت ملی را دنبال می‌کنند. بنابراين در شرايط يادشده نبايد از چنين افرادی، چيزی به غير از تخريب و رواج ونداليسم انتظار داشت.

* همان‌طور که اشاره کرديد، تفکر و مشـی پیـــروان مکتب ونداليسم به تخريب چيزهای با ارزش تاکيد دارد. ريشه تفکر وندالی در چند سال اخير در کشورمان را در چه می‌دانيد؟
- زيرساخت‌ها يا بهتر است بگويم فرآيندهای توسعه در کشورما در زير چتر سيستمی پنهان مديريت می‌شود که در ادبيات توسعه «سيستم تاراج» يا Spoil System ناميده می‌شود. اساس تفکر دولت‌های رانتير، گسترش رانت، اتلاف منابع، فرسايش سرمايه‌ها و تباهی هوش‌ها و برباد دادن ژن‌های برتر است. تفکر غالب بر دولت‌های نهم و دهم که با نگرش نفتی بر مسند مديريت کشور قرار گرفت، مشی دولت رانتير است. بنابراين در چنين دولتی، شرايط يا تمهيداتی فراهم می‌شود تا ۳۰۰۰ميلياردتومان سرمايه ملی به تاراج برود، حدود ۹۰هزارميليارد تومان پول بيت‌المال به دست حدود ۳۰۰ نفر بيفتد و سرمايه‌های ملی در بانک‌های کشور بلوکه شود، سالانه حدود ۱۵۰هزار نفر از مغزهای متفکر کشور به جوامع ديگر مهاجرت کنند، سرانه جنگل در کشور به کمتر از ۲/۰ هکتار برسد که يک‌چهارم ميانگين جهانی است، باغ‌موزه اکولوژی نوشهر تخريب شود و...!

* درباره جلوگيری از تخريب باغ اکولوژی نوشهرچه اقداماتی از سوی سمن‌ها صورت گرفته است؟
- در اين‌باره اقدامات شايسته‌ای از سوی NGOهای سراسر کشور صورت گرفته است به‌گونه‌ای که اگر سمن‌ها نبودند، می‌بايد تاکنون فاتحه‌ آن باغ را می‌خوانديم. تجمع سمن‌ها در محل باغ، تحصن در برابر استانداری مازندران، شکايت کيفری از مدير اداره کل کشتيرانی مازندران (نوشهر) و محکوميت ايشان در محاکم قضايی، ارسال طومار برای مسئولان نظام عليه متجاوزان و مسببان تخريب باغ و واکنش‌های رسانه‌ای سلسله اقداماتی است که در دو سال گذشته توسط سمن‌ها انجام شده است.

* آيا مسئولان ارشد کشوری و استانی در دولت‌های نهم و دهم با سمن‌ها همکاری لازم را در اين زمينه داشته‌اند؟
- اگر همکاری می‌کردند که موضوعيتی برای اين مصاحبه وجود نداشت! وقتی وزير کشور دولت احمدی‌نژاد نامه محرمانه به زيرمجموعه‌های خود مبنی بر عدم همکاری با NGOها را صادر می‌کند، وقتی مسئولان وزارت کشور در دولت احمدی‌نژاد لايحه قانون نظارت بر سمن‌ها را که بيشتر به «خودکشی مدنی» شبيه است تا قانون به مجلس شورای اسلامی ارائه می‌کند، وقتی استاندار مازندران در تماس تلفنی اعلام می‌کند: NGOها برآمده از تمدن و فرهنگ سکولار غرب است و...، آيا می‌توان از چنين دولتی با چنين تفکری انتظار همکاری را داشت؟ به اعتقاد بنده، بهترين اقدام برای چنين تفکری به‌منظور همکاری با سمن‌ها، بی‌اقدامی است. درخواست تحقيق و تفحص از استانداری مازندران توسط اکثريت نمايندگان مازندران، نشان از ناکارآمدی مسئولان استانی مازندران دارد که مسببان اصلی تخريب باغ ميراث نوشهر هستند.

* برای جلوگيری از تخريب و حفاظت از باغ اکولوژی نوشهر چه انتظاری از دولت جناب آقای روحانی داريد؟
- قانون‌گريزی و تصميم‌گيری‌های آنی، خلق‌الساعه و بدون عقبه کارشناسی يا پشتوانه علمی از ويژگی‌های دولت‌های نهم و دهم است. همين امر سبب شده تا کلان‌فرآيندهای مديريتی کشورمان چه در حوزه داخلی و چه خارجی با خلاء تدبير روبه‌رو شود. چه‌بسا علت اساسی نااميدی طيف گسترده‌ای از اقشار مختلف کشورمان تا پيش از انتخابات يازدهم رياست‌جمهوری، همين بی‌تدبيری‌ها بوده باشد که با خلق حماسه سياسی، همه کاستی‌ها را ناديده گرفتند. بنابراين از دولت جناب آقای روحانی که اتفاقا دولت تدبير و اميد نيز ناميده شده، انتظار می‌رود نگرش دولت توسعه‌گرا و رويکرد پايدار را بر فرآيندهای توسعه کشور غالب کنند. يعنی در فرآيند توسعه، تنها به بعد اقتصادی يا عمرانی توسعه توجه نشود، بلکه پيشران‌ها يا محرک‌های توسعه اقتصادی کشور را با در نظر داشتن ابعاد انسانی، اجتماعی و زيست‌محيطی توسعه به پيش برانند. همچنين با توجه به اين‌که قرار است روز چهارشنبه موج جديدی از تخريب‌ها را بر باغ اکولوژی نوشهر تحميل کنند، بنابراين از رييس‌جمهوری منتخب انتظار می‌رود به آقای ترکان به‌عنوان رابط بين دولت تدبير با دولت دهم در شرايط‌گذار مديريتی، اعلام کنند تا تمهيداتی را فراهم کنند که باغ ميراث اکولوژی نوشهر به حالت پيشين و اصلی خود بازگردد.