چاله اینترنتی: فیلترینگ ایرانی در سالی که گذشت، ایلنا

مجله‌ی نوروزی خبرگزاری ایلنا، ساره جعفرقلی - در حال حاضر همگام با فراگیر شدن اینترنت و رشد روز افزون کاربران در سراسر جهان، مباحث مرتبط با آن نیز مثل فیلترینگ و محدودســازى دسترســى بــه سایت‌هـا، به دغدغه بسیارى از حکومت‌ها و دولت‌های توسعه یافته و یا درحال توسعه تبدیل شده است.

پس از حوادث یازدهم سپتامبر 2001 پاى دولت‌ها و حکومت‌هاى فراوانى به حیطه فیلترینگ باز شد.

کشور آمریکا به عنوان پیشروترین کشور دنیا هم در زمینه به کارگیرى و توسعه تجهیزات اینترنت و هم در زمینه تولید محتواى اینترنتی، پس از حملات 11 سپتامبر با چالش جدى در مواجهه با اینترنت رو برو شد، لذا دولت این کشوردر تاریخ 24 اکتبر2001 قانونى تحت عنوان Patriot Act را تصویب کرد که به موجب آن کنترل و نظارت بر تبادل داده‌هاى کاربــــــران رنگ قانونى به خود ‌گرفت.

فیلترینگ در ایران

محدودیت دسترسی به برخی پایگاه‌های اینترنتی که با اصطلاح فیلترینگ از آن یاد می‌شود، به طور جدی در ایران دنبال می‌شود. اصلی‌ترین مرجع مسئول در این رابطه شورای عالی انقلاب فرهنگی و کمیته تعیین مصادیق است.

البته درچند سال گذشته اعمال فیلترینگ در کشور افزایش قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده است که به باور کارشناسان در برخی موارد با آیین نامه کمیته تعیین مصادیق که مربوط به فیلتر سایت‌های غیراخلاقی است، منافات دارد.

این امر در سال 88 روالی متفاوت و ناهماهنگ داشت، درسال جاری فیلتر سایت‌ها اعم از خبری و غیر خبری آنچنان زیاد شد که بسیاری از شخصیت‌های حقیقی و حقوقی در این مورد به اظهارنظر پرداختند و برخی هم آن را تایید و برخی نیز رد کردند.

ایمیل ملی

فیلترینگ سایت‌ها آنقدر ادامه داشت تا بالاخره نوبت به سایت جی‌میل به عنوان سرویس ایمیل سایت گوگل رسید، جی‌میل در ایران یکی ازپرطرفدارترین سرویس‌ها به حساب می‌آید بسته شدن این سرویس باعث اعتراض بسیاری از کاربران شد ولی برخی مسئولین از جمله سعید مهدیون، مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات دریک نشست خبری بسته شدن جی میل را یک فرصت برای کاربران جهت استفاده از ایمیل ملی عنوان کرد.

وی در این جلسه معتقد بود تا زمانی که ما به خارجی‌ها اعتماد کنیم توسعه فناوری اطلاعات در داخل نخواهیم داشت و این یعنی این‌که باید به دولت و کشور اعتماد کنیم.

نکته بسیار مهم دیگر در این است که در حال حاضر ایمیل ملی تنها یک بخشنامه دولتی برای مدیران است و اجباری برای سایر کارکنان دولت و طبیعتا سایر اقشار مردم برای دریافت آن نیست.

یکی دیگر از موضوعات مطرح در فیلترینگ سایت‌ها در سالی که گذشت اطلاع‌یابی دشوار از چگونگی نحوه نظارت بر اعمال فیلترینگ است، چرا که کمترکسی مایل به اظهارنظر در این خصوص است.

در این میان افزایش ناگهانی استفاده کاربران ایرانی از "پروکسی سرورها" به منظور حذف فیلترهای صورت گرفته، گویای رویکرد آنها به خارج از این آشفته بازار فیلترینگ است.

استفاده از پروکسی سرورها پس از فیلتر شدن یک سایت پر طرفدار به طور ناگهانی اوج می‌گیرد که این امر همواره بعد از فیلتر سایت‌های متعدد افزایش می‌یابد.

از موضوعات دیگر سلیقه‌ای عمل کردن در فیلترینگ سایت‌های خبری در سال 88 بود که باعث جنجال‌های زیادی در عرصه خبری کشور شد.

به گفته یکی از کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات: بحث سیاسی و گاه امنیتی بهانه‌‏ای برای فیلترسایت‌‏های خبری شد، به طوری که فیلتربخشی از سایت‌‏های خبری غیرضروری بود و می‌توان عنوان کرد فیلتر بخشی از سایت‌‏های خبری درکشور، به نوعی سلیقه‌‏ای است.

دکتر جلالی در ادامه می‌افزاید: در کشور ما فیلترینگ به صورت سلیقه‌ای اعمال می‌شود و طبعات نامطلوبی را هم دامن می‌زند که این امر باعث مهجور ماندن شعار WSIS (اجلاس جامعه جهانی ارتباطات) و تاکید آن بر حفظ ارتباط دو سویه در اینترنت است، درحالی که ایران هم جزو اعضای این اجلاس است.

در این رابطه باید گفت فیلترینگ به ‌ظاهرعادی به دلیل سلیقه‌ای عمل کردن، می‌تواند باعث عقب‌ماندگی از توسعه شود و متأسفانه گاهی برخی از مسئولین اجرایی به‌ این مهم توجه ندارد و تنها زمان حال را نگاه می‌کنند و فراموش می‌کنند که در دنیا مدرن از فناوری اطلاعات و اینترنت پرسرعت برای رشد ارزش افزوده بخش‌های مختلف اقتصادی به بهترین نحو استفاده می‌شود.

فیلترینگ اشتباهی

در سال 88 فیلترینگ اشتباهی سایت‌ها هم به معضلی تبدیل شده بود که صاحبان سایت‌ها بعد از مدتی دوندگی موفق به رفع فیلتر ازسایت‌های خود می‌شدند که باز هم این طبعات خاص خود را دارد، طبق آخرین آماراعمال فیلترینگ اشتباه در کشور باعث هدررفتن 7 میلیون ساعت وقت نخبگان کشور جهت بازدید از سایت‌های علمی شده، چرا که اعمال فیلترینگ از سوی شرکت ارتباطات زیرساخت باعث کندی سرعت اینترنت نیز می‌شود که همین امر می‌تواند یکی از دلایل عقب ماندگی کشور از پروژه‌هایی مانند دولت الکترونیک، شهر الکترونیک، بانکداری الکترونیک، بهداشت الکترونیک و.... شود.

البته یکی ازخبرهای خوش ( البته به تعبیری) در سال 88 در حوزه فیلترینگ سایت‌ها، تنظیم قوانین جدید برای فیلتر سایت‌های اینترنتی متخلف بود که اعلام شد.

این خبر به یک تعبیر گویای اعمال سختگیرانه بیشتری در حوزه سایبر است ولی به تعبیردیگر می‌تواند نشان‌دهنده این موضوع باشد که از این پس فیلتر سایت‌ها حداقل بریک روال مشخص انجام می‌شود.

و می‌توان امیدواربود با اعمال قانون واقعی و نه سلیقه‌ای عمل کردن، تنها سایت‌های غیراخلاقی و مخل امنیت کشور حذف شوند وگرنه بدون قانون براى فیلترینگ، در سال 89 نیز آش همین آش خواهد بود.