در روایت تاریخی جمهوری اسلامی از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، نقش روحانیون پررنگ است. اما یکی از مهمترین شخصیتهای آن روز، «طیب حاجرضایی» است؛ فروشنده میدان ترهبار تهران که به دلیل عاملیتش در درگیریهای مربوط به ۱۵ خرداد دستگیر و چند ماه بعد اعدام شد
آرش عزیزی - ایران وایر
طیب که بین برخی به «لوطی» معروف بود، پیش از ۱۵ خرداد در رویداد دیگری نقشی تاریخی بازی کرده بود؛ کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که در آن در رکاب چهرههایی همچون «شعبان جعفری» موسوم به «شعبون بیمخ» به کار سرنگونی دولت دکتر «محمد مصدق» کمک کرده بود.
تعجبی نبود که در جریان ۱۵ خرداد، او علیه «انقلاب سفید» شاه و برنامههای مترقی آن موضع بگیرد و کنار روحانیت بایستد، چرا که در جریان ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ نیز بسیاری روحانیون مثل «کاشانی» موضعی ضد مصدق داشتند و یا حداکثر اعلام بیطرفی کرده بودند.
در سالهای پس از کودتا اما طیب به اختلافاتی با شعبان رسیده بود که اوجش در ماجرای انتخاب رییس صنف قهوهچیها بود. معروف است که چِک او را به اجرا گذاشته بودند و ۲۴ ساعت به زندان رفته بود و به همین علت بسیار از دربار دلخور بود و شاید میخواست در ماجراهای نیمه خرداد انتقام بگیرد.
در درگیریهای خرداد، او و عاملش چندین کلوب و بانک را آتش زدند و غارت کردند. آنها در ضمن به اماکنی همچون کتابخانهها، روزنامه «اطلاعات»، کاخ دادگستری، کارخانه «پپسیکولا» و مرکز فرهنگی ایران و امریکا نیز یورش بردند و برخی زنان بیحجاب را مضروب کردند.
او در دادگاه نظامی به ریاست سرتیپ «حسین زمانی» و دادستانی سرهنگ ستاد، «احمد دولو قاجار»، محاکمه و به اعدام محکوم شد. مقامات جمهوری اسلامی برایش مراسم بزرگداشت برگزار میکنند و او را در تشبیه با یکی از شخصیتهای ماجرای «عاشورا»، «حُر انقلاب اسلامی» میخوانند.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
حکم در سحرگاه ۱۱ آبان ۱۳۴۲ در «میدان تیر» پادگان «حشمتیه» اجرا شد. معروف است که حوزه علمیه قم و نجف ۴۸ ساعت به یادش تعطیل کردند.
قمهکشِ فراموش شده
این که قمهکشی که شیرهخانه هم داشته، قهرمانی برای جمهوری اسلامی باشد، شاید به مذاق برخی خوش نیاید اما حاج طیب همیشه جایگاه والایی برای حکومت داشته است. همسرو پسرانش در همان ابتدای انقلاب به دیدار «روحالله خمینی» رفتند و مورد تحسین رهبر جمهوری اسلامی قرار گرفتند. در سالهای اخیر هم بیش از پیش به او توجه شده است. «انتشارات هادی» کتاب زندگینامه او را تحت عنوان «طیب» منتشر کرده که به ۱۹ چاپ رسیده و محبوب بوده است.
یکی از پسرهایش، «بیژن»، سال گذشته با «ایرنا» مصاحبه کرد و از جزییات زندگی او گفت.
«بهروز افخمی»، کارگردان نزدیک به حکومت، چندی پیش فیلم «صبح اعدام» را در مورد ساعات آخر زندگی طیب ساخت.
نقش او را در این فیلم، «مسعود شریف» بازی میکند و به گفته خودش، افخمی برای انتخاب او ملاحظات ویژهای داشته است: «ایشان اعتقاداتی دارند و برای این که نقش طیب حاج رضایی را به من بدهند، استخاره کردند.»
با این وجود، طیب هنوز خوب شناخته نشده است. نشانی این عدم شناخت در گافی است که چند ماه پیش از سوی «علیرضا پناهیان»، واعظ نزدیک به حکومت رخ داد. این روحانی که از بنیانگذاران «قرارگاه عمار» است، در روایتی مدعی شد که خمینی در سالهای پس از ۱۵ خرداد از همراهانش خواسته بود سراغ طیب بروند و از او بخواهند بزرگداشت این روز را برگزار کند و او هم موافقت کرده و از همراهانش خواسته بود با عَلَم و قمه دست به این کار بزنند.
پناهیان با لزوم الگو قرار دادن طیب گفته بود: «مسلمون جگردار میخوایم!»
این گفته به روشنی کذب بود، چرا که طیب چند ماه بعد از ۱۵ خرداد اعدام شده بود و طبعا نمیتوانست سالگرد آن را برگزار کند؛ نکتهای که ظاهرا برای پناهیان روشن نبوده است. همین باعث شد «مرکز اسناد انقلاب اسلامی» با تصحیح پناهیان، اسنادی در مورد طیب منتشر کند.
حاج طیب به روایت اسناد
طیب متولد محله «صابونپزخانه» تهران بود. پدرش از روستاهای نزدیک قزوین به تهران آمده و به جمعآوری بوته خشک برای نانواییها مشغول بود. این تبار قزوینی باعث شده بود که هنوز هم در این استان مراسمی برای بزرگداشت او با حمایت استانداری انجام شود.
طیب از کودکی به ورزش باستانی روی آورد و از همین راه بود که با شعبان جعفری هم آشنا شد. او مثل خیلی دیگر از چهرههای این رشته، از اول شخصیت «لاتی» و «لوطی» داشت و بارها با قانون درگیر شده بود. در سال ۱۳۱۶ به دلیل زد و خورد با پاسبانهای شهربانی، به دو سال زندان انفرادی محکوم شد.